Op de markt – hoofdredactioneel door Arend Hulshof

Het is zaterdagmiddag en het miezert. Op 10 november sta ik met tien anderen op een marktje in Leeuwarden. Een voor een lezen we de namen voor van dit jaar overleden vluchtelingen die hun heil zochten in Europa.

In totaal gaat het om 1.944 vluchtelingen – het werkelijke aantal doden is waarschijnlijk hoger. De meeste zijn verdronken, sommige pleegden zelfmoord en twee werden geëlektrocuteerd terwijl ze zich op het dak van een rijdende trein hadden verstopt.

Terwijl we voorlezen lopen de meeste marktgangers snel voorbij. Enkele blijven even staan. Een jongen met een zwarte hanenkam luistert vanaf het begin. Hij is duidelijk geraakt. Na afloop, het voorlezen neemt ruim een uur in beslag, blijft hij nog lang hangen en bestudeert de 22 bouwhekken die langs de gracht bij de markt zijn opgesteld met lijsten waar nog veel meer namen op staan.

De Amsterdamse organisatie United for Intercultural Action registreert sinds 1993 alle vluchtelingen die in of op weg naar Europa omkwamen. Er zijn inmiddels 35.597 doden geregistreerd, allemaal staan ze op de hekken in Leeuwarden. Eerder hingen de lijsten in New York, Milaan, Berlijn en Barcelona. In Liverpool kalkte iemand ‘Invaders’ bij de
namen. In Leeuwarden zijn er geen vernielingen. Wel hebben marktgangers bloemen neergelegd.

Om menselijk leed te voelen, hebben we verhalen met details nodig

Hoe groot het aantal ook mag zijn, een getal alleen ontmenselijkt de doden erachter. Stalin zei het al: ‘Eén dode is een tragiek. Een miljoen doden is een statistiek.’ We hebben verhalen met details nodig om menselijk leed daadwerkelijk te voelen.

Dat ondervond ook Yara Boff Tonella. Zij is sinds vorig jaar persvoorlichter bij Amnesty en bestookt journalisten dagelijks met de vreselijkste verhalen over dodelijk geweld in Nicaragua, homofobie in Tanzania of repressie in China.

Maar het persbericht dat ze eind oktober verzond, raakte haar persoonlijk. Kort ervoor werd Jair Bolsonaro verkozen tot president van Brazilië. Yara’s vader, een dissident tijdens het militaire regime (1964-1985), en halfzusje wonen in het zuiden van het land en voelen zich direct bedreigd. Bolsonaro heeft zich hard uitgesproken over oud-dissidenten en ook over homoseksuelen. Yara’s zusje is 15 en twijfelt of ze misschien op vrouwen valt. Hun verdriet is voelbaar in het prachtige verhaal dat Yara schreef op pagina 24.

Terwijl ik in Leeuwarden naar de lijst met namen luister, ben ik soms even afgeleid. Misschien is dat onvermijdelijk. Dan zegt een spreker dat op 3 juni een Syrisch gezin bij de Turkse kust is gevonden. De vijf kinderen, tussen de 3 en 13 jaar oud, waren allemaal dood. Alleen de ouders konden gered worden.

PS: dit is mijn laatste Wordt Vervolgd. Na acht jaar hoofd-redacteurschap sla ik een nieuwe weg in. Het was een voorrecht en het ga u goed!