‘Heb je een hekel aan bang zijn? Na het lezen van dit boek zul je anders tegen je angsten aankijken.’ Deze promotiezin spookte door mijn hoofd terwijl ik voorafgaand aan het interview met oorlogscorrespondent Hesna Al Ghaoui haar boek Fear Bravely las (begin dit jaar verschenen bij uitgeverij Pluim als De kracht van angst). Mijn algemene kennis over deze emotie reikte niet verder dan dat die sterk genoeg is om je plotseling volledig te kunnen verlammen.
Meer dan vijftien jaar werkte Al Ghaoui, die opgroeide in Hongarije met een Syrische vader en een Hongaarse moeder, als oorlogscorrespondent in twintig verschillende landen. Met name in Afghanistan, Libanon en Libië raakte ze verzeild in moeilijke situaties. Terug in Hongarije werd Al Ghaoui als tv-journalist vaak op straat herkend. Mensen vroegen haar hoe ze omging met angst. Al Ghaoui: ‘Meestal vragen ze dat omdat ze zelf met angsten worstelen. Veel mensen negeren of ontkennen hun vrees volledig.’
Zodra we angsten accepteren en begrijpen, kunnen ze een grote motiverende kracht in het leven zijn
De woorden van de 41-jarige Al Ghaoui brengen me terug naar mijn eigen ervaringen in het Midden-Oosten. Ik heb vier jaar in Egypte gewoond, een paar maanden in Libië en het grootste deel van mijn leven in Syrië, mijn thuisland. Allemaal landen die doordrenkt zijn met angst. Het thema van Al Ghaoui’s boek raakt me dan ook persoonlijk. Alsof het een speciaal recept bevat voor hoe ik moet omgaan met mijn dagelijkse angsten – van mensen met een uniform tot telefoontjes van een onbekend nummer en officieel ogende brieven. Nooit eerder had ik me gerealiseerd dat ik de negatieve energie van angst kan inzetten om mijn leven positief te veranderen. Evenmin wist ik dat vrees niet alleen het slechtste bij je naar boven kan brengen, maar je evengoed kan dwingen je best te doen.
Natuurlijk sentiment
‘Angst kan je de kracht geven om obstakels te overwinnen’, predikt Al Ghaoui. ‘Zodra we onze angsten accepteren en begrijpen, kunnen ze een motiverende kracht zijn. Ze kunnen lichaam en geest mobiliseren.’
Vrees is een natuurlijk sentiment, vervolgt ze. ‘Iedere dag hebben we ermee te maken. Daar hoeven we ons niet voor te schamen – dat probeer ik mijn twee dochters elke dag te leren. Het is niet realistisch zonder angst door het leven te willen gaan. Daarentegen zouden we ons met oprechte nieuwsgierigheid moeten afvragen waarom we bang zijn. Zijn onze emoties
authentiek of gespeeld? Zo kan onze vrees een drijvende kracht worden.’
We leven in een tijd waarin politici angst inzetten om ons gevoel van veiligheid te manipuleren
Wat we als gevaar ervaren is drastisch veranderd, ontdekte Al Ghaoui. Alles hangt af van omgeving en omstandigheden. In haar boek citeert ze een traumadeskundige: ‘Vandaag de dag slaat onze rookmelder niet alleen alarm als het huis in brand staat, maar ook als de broodrooster iets te hard gaat.’
In oorlogsgebieden vreesde Al Ghaoui vooral een mogelijke ontvoering en bijbehorende folteringen. De angst die Al Ghaoui tegenwoordig vooral voelt, gaat over de toekomst van haar dochters. ‘We leven in een tijd waarin politici angst inzetten om ons gevoel van veiligheid te manipuleren’, zegt ze. ‘Alsof we weerloos zijn te midden van vele gevaren. Door mee te gaan in dat beeld geven we bijna vanzelf gehoor aan die politici. Zodra we het idee hebben dat ons leven gevaar loopt, schieten we in onze vlucht- of vechtmodus. Die wordt getriggerd in het oudste deel van onze hersenen: het reptielenbrein. Dat regelt onze drang om te overleven, ons territorium te beschermen en om waar nodig agressief te handelen. Het regelt ook dat deze drang niet wordt verstoord door rationele gedachten en empathie.’
Mercedes en Samsung
Al Ghaoui vindt het treurig dat intolerantie in veel landen een trend is geworden en dat politieke leiders de vluchtelingencrisis misbruiken voor eigen gewin. ‘De Hongaarse autoriteiten zien deze crisis als cadeautje’, zegt ze. ‘Ze weten met eenvoudige manipulatieformules de bevolking op te zetten tegen migranten. Daarbij maken ze gebruik van grootschalige reclamecampagnes die de overheid vele miljoenen euro’s kosten. Zulke propaganda heeft invloed op burgers, zelfs als ze dat niet willen en er weinig aandacht aan schenken. Zo weten de autoriteiten hun macht te behouden.’
Veel mensen in Al Ghaoui’s omgeving raadden haar af een boek over zo’n heftig thema te schrijven. ‘Angst zou een negatieve emotie zijn. Tegelijkertijd heb ik het idee dat we eindelijk beginnen te begrijpen welke kracht ervan uit kan gaan. Grote bedrijven als Mercedes en Samsung hebben me inmiddels uitgenodigd te praten over hoe hun managers met hun angsten om kunnen gaan. Toen ik die uitnodigingen ontving, wist ik zeker dat we op de goede weg zitten.’
Ook ik ben door Al Ghaoui’s boek te lezen en met haar te spreken mijn eigen angsten veel serieuzer gaan nemen. Ik wil met mijn vrees in het reine komen en op zoek gaan naar verklaringen. Ik ben er nog niet, maar inmiddels durf ik mijn angsten in de ogen te kijken – en ben vastbesloten de kracht ervan in te zien.
