‘Ons cultureel erfgoed verdedigen is een kunst’
Het Van Abbemuseum belicht de relatie tussen mens en aarde. Eén onderdeel gaat over (neo)kolonialisme in Indonesië. ‘Wij richten ons tot alle vissen en de hele biodiversiteit, om die deel uit te laten maken van ons protest.’
‘Dit is niet alleen een tentoonstelling, maar onze stem die gehoord moet worden’, vertelt Lian Gogali, een activist uit Indonesië. Haar werk is te zien in het Van Abbemuseum in Eindhoven. De groepstentoonstelling Soils: de grond van ons bestaan toont werk van kunstenaars en activisten van over de hele wereld, die de relatie tussen mens en aarde onderzoeken.
Het onderdeel over Indonesië gaat over het behoud van inheemse kennis over rituelen, planten, zaden en de lokale aarde. Gogali laat dit zien in een video-installatie, waarin vrouwen bijeenkomen om traditionele kennis met elkaar te delen. Bij inheemse gemeenschappen dreigt dit soort kennis in de vergetelheid te raken, als gevolg van (neo)kolonialisme en kapitalisme.
Verloren oerbos
Ook de Indonesische Yurni Sadariah houdt zich hiermee bezig. Ze vertelt over twee handgetekende kaarten die ze samen met leden van haar gemeenschap maakte op basis van hun verhalen. We zien het dorp Rangan in Kalimantan. De ene kaart toont het dorp in de jaren zestig en de andere in het nu. Het oerbos is op de tweede kaart zo goed als verdwenen. In plaats daarvan zien we palmolieplantages en mijnen.
In de koloniale tijd werden in zogenoemde transmigratieprogramma’s arbeiders doodleuk overgeplaatst naar andere eilanden of gebieden, zonder dat ze ooit hun geboortegrond weer terugzagen. Grote stukken grond werden van lokale bevolkingen afgepakt. Van hout en geweven materiaal maakten Sadariah en haar gemeenschap replica’s van traditionele gereedschappen, die nu verloren dreigen te gaan.
Verderop ligt een puzzel die bezoekers uitnodigt om soortgelijke, verbrokkelde kennis opnieuw op te bouwen. De puzzel toont Tadum Burake, traditionele vrouwelijke genezers en leiders van het Poso-district op het eiland Sulawesi. Hun macht en positie werden door kolonisten ingeperkt, omdat vrouwen volgens westerse gebruiken enkel tot het huishouden behoorden. Daarom organiseert Gogali bijeenkomsten om vrouwen nu opnieuw kennis te laten maken met hun cultuur.
Protest en bewustzijn
‘We vinden dat we het moeten documenteren voor onze toekomstige generaties’, vertelt zij. ‘Wij zijn geen activisten die de straat op gaan, maar wij gebruiken onder andere Megilu: wij dansen met trommels in het water en richten ons tot alle vissen en de hele biodiversiteit, om die deel uit te laten maken van ons protest. Ons cultureel erfgoed verdedigen is een kunst.’
Gogali en Sadariah hopen dat hun werk bewustzijn creëert. Maar meer dan dat sporen ze bezoekers aan kritisch te zijn op hun overheid en op ontwikkelingshulp. ‘Het kolonialistische perspectief werkt hierin door’, vertelt Gogali. ‘Internationale organisaties beslissen over de vorm van de ontwikkeling, alsof wij niets weten en les moeten krijgen.’
Beiden zijn verbonden aan Struggles for Sovereignty (SFS), een collectief dat gemeenschappen samenbrengt om hun kunst en ecologisch activisme met elkaar en met publiek te delen. ‘SFS bundelt onze krachten om te vechten tegen deze nieuwe vormen van kolonialisme via kapitalisme en globalisering.’ Hun tentoongestelde werken zijn dan ook een oproep van solidariteit om traditionele kennis en daarmee ook de grond van hun bestaan nieuw leven in te blazen.
Lian Gogali, Yurni Sadariah e.a.
Expositie Soils: de grond van ons bestaan
Van Abbemuseum, Eindhoven
Te zien tot 24/11/24
