Oeigoerse student na 2 jaar vrij, maar nog niet thuis

De Oeigoerse student Guligeina Tashimaimaiti bracht twee jaar door in een ‘heropvoedingskamp’. Al die tijd hadden familie en vrienden geen idee waar ze was. Nu is Guligeina vrij, maar nog niet thuis.  

Op 26 december 2017 vertrekt de volgens vrienden ‘briljante en zachtaardige’ studente Guligeina Tashi-maimaiti voor een familiebezoek naar China. Haar ouders wonen nog altijd in haar geboortestreek, Xinjiang, de ‘autonome regio’ waar de meeste Oeigoeren wonen. Guligeina zelf heeft net haar studie aan de Technische Universiteit van Maleisië afgerond en kan op de terugweg gaan dromen van de PhD waarvoor ze is aangenomen.  

Toch zit er in het vliegtuig naar huis een knoop in haar maag. De laatste keer dat Guligeina haar ouders bezocht, vertelde haar vader dat de autoriteiten hem lastigvielen met ondervragingen. Met twee dochters in het buitenland, één in Maleisië en de ander in Duitsland, is hij als Oeigoer een verdachte voor de Chinese politie. Vader Tashimaimaiti zou naar de gevangenis gaan als zijn dochter na haar afstuderen niet direct zou terugkeren.  

De familie Tashimaimaiti is Oeigoers, een islamitische minderheid die in China zwaar wordt vervolgd. Alleen al een ‘verdacht’ WhatsApp-bericht kan je in een van de vele ‘heropvoedingskampen’ doen belanden. Circa een miljoen Oeigoeren en mensen die behoren tot andere etnische minderheden worden er opgesloten zonder vorm van proces, en zonder te weten wanneer ze vrijkomen. 

‘Zal ik wel teruggaan?’, appt Guligeina (nu 31) nog naar haar zus in Duitsland. ‘Mijn hart voelt niet goed.’ Toch stapt ze op het vliegtuig; ze heeft al weken niets van haar ouders vernomen en wil weten hoe het met ze gaat. Zodat Sammy, haar beste vriendin in Maleisië, weet dat alles goed gaat tijdens het familiebezoek belooft Guligeina wekelijks haar profielfoto op WeChat – een populaire app in Azië – aan te passen.  

Verschillende vrouwen getuigden over seksueel misbruik in de kampen, verplichte abortus en gedwongen sterilisatie 

Een week na haar vertrek ziet Sammy tot haar opluchting een nieuwe profielfoto van haar vriendin verschijnen. Maar dan blijft het profiel onveranderd, totdat de foto wordt vervangen door een vage, onherkenbare zwart-witafbeelding.  

Sammy: ‘Ik probeerde Geina (roepnaam) overal te bereiken. Maar ik hoorde niets meer’, zegt Sammy in een filmpje van de Maleisische afdeling van Amnesty. Ook Guligeina’s zus Gulzire in Duitsland probeert contact te zoeken maar het blijft stil. Twee jaar lang.  

Met het verstrijken van de maanden realiseert Gulzire dat haar zusje in een heropvoedingskamp moet zitten. ‘Er was geen andere verklaring’, zegt ze. ‘Waarom zou ze zomaar al het contact verbreken?’ 

Een baard laten groeien, bidden, vasten of naar het buitenland reizen: het zijn voor de Chinese autoriteiten allemaal tekenen dat een Oeigoer aan het radicaliseren is en ‘heropvoeding’ nodig heeft. In de speciale Transformatie door Educatie-centra worden ze omgevormd tot ‘modelburger’. Gedetineerden die te weinig ‘vooruitgang’ boeken worden gestraft door het onthouden van voedsel, eenzame opsluiting of slaag met ijzeren stokken, onderzocht Amnesty. Ook getuigden verschillende vrouwen over seksueel misbruik in de kampen, verplichte abortus en gedwongen sterilisatie. 

Hoe het Guligeina de twee jaar in het kamp is vergaan, weet niemand. Zeker is wel dat de 31-jarige begin mei is vrijgelaten. Haar familie heeft haar enkel nog via een videocall kunnen begroeten, maar hun dochter zou er goed uit hebben gezien en nu Engelse les geven in een gemeenschap in Xinjiang. Wanneer ze haar weer kunnen omhelzen, blijft ongewis.