Neokoloniale natuurbescherming: ‘Ze bewaken die natuurparken als een soort fort’
Journalist Olivier van Beemen onderzocht het beheer van verschillende Afrikaanse natuurparken. Hij stuitte op neokolonialisme, geweld en racisme, terwijl ook de natuurbescherming zelf niet op orde blijkt.
‘Ik word wel een paar keer per week midden in de nacht wakker’, vertelt journalist Olivier van Beemen in zijn appartement in Amsterdam. In de boekenkast achter hem ligt een stapeltje van zijn nieuwste boek Ondernemers in het wild. Het resultaat van ruim drie jaar lang onderzoek in Afrika naar natuurbeheerder African Parks (AP), dat in totaal 22 parken in twaalf landen beheert. De van oorsprong Nederlandse organisatie, opgericht door multimiljonair Paul Fentener van Vlissingen, is de oorzaak van Van Beemens slaapproblemen.
‘We kregen een brief van de advocaat van AP dat als er donoren zijn die opzeggen, ze die schade op mijn uitgever en mij gaan verhalen. Dat kan in de miljoenen lopen.’ Zo’n vaart zal het niet lopen, denkt hij, maar de reactie van AP op het boek is tekenend voor de houding van de grootste particuliere wildparkbeheerder van Afrika.
(Jacht)paradijs
De top van de relatief onbekende organisatie (de Britse prins Harry zit in de raad van bestuur) bestaat uit een groep overwegend witte weldoeners die het natuurbeheer in verschillende landen in Afrika volledig hebben overgenomen. De dieren moeten beschermd worden, menen zij, maar niet te veel. Veel van de huidige parkdirecteuren hebben een achtergrond in de jachtsector en in drie van de parken van AP is trofeejacht – tegen een meerprijs – toegestaan. Er wordt alles op alles gezet om het Afrikaanse (jacht)paradijs te beschermen.
‘Ik dacht nog: die dieren, dat doen ze in ieder geval wel goed’
Maar niet alleen de dieren worden niet altijd goed beschermd, ontdekte Van Beemen tot zijn verbazing. Hij stuitte op schrijnende verhalen van de lokale bevolking die van hun – soms heilige – grond worden verdreven. Ook komt hij geweld, racisme, neokolonialisme en zelfs marteling tegen. ‘Ze bewaken die parken als een soort fort. Lokale stropers die puur voor hun voeding wat kleine knaagdieren stropen of hout sprokkelen, worden op dezelfde manier behandeld als gevaarlijke ivoorstropers.’
Gemilitariseerd natuurbeheer
Het trok Van Beemens aandacht, zeker omdat AP een beleid van gemilitariseerd natuurbeheer voert. ‘In Wageningen zit een sectie op de universiteit die heel kritisch is op dit soort organisaties.’ Bij meerdere parken komt hij een sterke geweldscultuur tegen. ‘Ik vond het echt shockerend hoe makkelijk oud-rangers over marteling praten.’
En in een land als de Democratische Republiek Congo ‘functioneert het rechtssysteem niet goed en wordt in gevangenissen gemarteld’. ‘Als je iemand die wordt verdacht van stropen overlevert aan een systeem waarin de kans groot is op marteling, dan draag je daar mogelijk ook verantwoordelijkheid voor.’
Vervolgens bleek uit de jaarverslagen van AP, toen Van Beemen daarin dook, dat zelfs de natuurbescherming tegenviel. Zoveel dieren heeft de organisatie niet gered, in sommige gevallen waren de cijfers zelfs gedaald. ‘Toen voelde ik me echt beetgenomen. Ik dacht nog: die dieren, dat doen ze in ieder geval wel goed.’
Toen Van Beemen zijn manuscript met AP deelde, ging de organisatie in de aanval. ‘Ze verweten me vooringenomenheid en zeiden dat er 256 fouten en meer dan 250 misleidende verklaringen in zaten’, vertelt hij. Welke fouten precies, dat wilde de organisatie niet loslaten. Dat zouden ze pas delen nadat Van Beemen de conclusie van zijn boek had herschreven. ‘Met mijn boek waren ze de controle kwijt en die wilden ze terug. In de ogen van mijn uitgever en mij is dat inbreuk op de persvrijheid. Daar zijn we dus niet op ingegaan.’
