Nazanin Zaghari-Ratcliffe terug in het VK, na ‘gijzeling’ door Iran

Nazanin Zaghari-Ratcliffe werd beschuldigd van spionage en propagandaverspreiding, maar was  hoogstwaarschijnlijk het slachtoffer van een decennia oud spel tussen twee ruziënde staten. 

‘Weet je wel dat je heel beroemd bent, mam, en daarna ik, en dan papa.’ Met een blik op haar 7-jarige dochtertje, vertelt de Iraans-Britse Nazanin Zaghari-Ratcliffe (1978) over de reactie van het meisje tijdens haar gevangenschap. Er wordt gelachen in de zaal in het Britse Westminster waar de persconferentie naar aanleiding van haar vrijlating wordt gehouden. Gabriella was een jaar oud toen haar moeder op 3 april 2016 op het vliegveld van Teheran werd gearresteerd. Wat zou het meisje begrepen hebben van de afgelopen zes jaar dat haar moeder achter de tralies zat?  

En Zaghari-Ratcliffe zelf eigenlijk? Zij was ook nog maar een jaar toen Iran en Groot-Brittannië met elkaar in conflict raakten wegens een stel wel betaalde, maar niet geleverde tanks. Die wilden de Britten namelijk niet meer leveren na de Iraanse revolutie in 1979. Waarschijnlijk lag wraak hierover ten grondslag aan de arbitraire arrestatie van Zaghari-Ratcliffe, ruim veertig jaar later.  

Want de aanklachten tegen haar bleven vaag. Ze zou hebben gespioneerd en de Iraanse regering omver hebben willen werpen. Ze werd ervan beschuldigd mensen te hebben opgehitst om Iran in diskrediet te brengen. Dat zou zijn gebeurd in trainingen aan bloggers en burgerjournalisten die ze gaf in het kader van haar werk voor de BBC Media Action en de Thomson Reuters Foundation, liefdadigheidsinstellingen die zich inzetten voor persvrijheid en mensenrechten. 

400 miljoen pond

Zaghari-Ratcliffe heeft altijd elke betrokkenheid ontkend. Geboren en getogen in Teheran, met een diploma Engelse literatuur aan de universiteit van Teheran op zak, werkte ze onder meer als docent Engels, als vertaler voor de Japanse ontwikkelingsinstantie JICA, tijdens de aardbeving in Iran in 2003, en later voor onder meer het Internationale Rode Kruis en de Wereldgezondheidsorganisatie. Ze vertrok naar Londen met een beurs voor een master in communications management aan de London Metropolitan University. Na haar huwelijk met Richard Ratcliffe vertrok ze nog af en toe naar Iran. Niet om politiek werk te doen, maar om haar ouders de kans te geven hun kleinkind te zien.  

‘Er werd een spel gespeeld’, vertelt ze in een interview met de BBC. Ze zegt te zijn gedwongen een schuldbekentenis te tekenen. Anders mocht ze niet in het vliegtuig naar huis stappen. Nota bene in het bijzijn van filmende Iraanse ambtenaren en een Britse vertegenwoordiger, die dat haar adviseerde te doen. Tijdens ondervragingen werd er altijd gezegd dat Iran ‘iets van de Britten wilde’. Mogelijk zinspelingen op de oude militaire schuld. Beide landen ontkennen dat haar zaak daar iets mee te maken heeft, maar haar vrijlating gebeurde wel stante pede nadat Engeland bijna 400 miljoen pond had betaald aan Iran. 

Overtuigend bewijs

Volgens Amnesty International is er overtuigend bewijs dat Zaghari-Ratcliffe is gegijzeld om zo de Britse regering onder druk te zetten. En dat is een misdaad die strafbaar is onder internationaal recht. De organisatie roept de Britse overheid op de zaak te onderzoeken. Zaghari-Ratcliffe zelf kijkt het liefst vooruit. De gevangenschap heeft een zwart gat geslagen in haar hart, zegt ze tijdens de persconferentie. ‘Maar dat heb ik achtergelaten in het vliegtuig. Ik ben niet van plan de rest van mijn leven rancune te voelen.’