Moeten we van X en Telegram af?

Sociale media, hackers en algoritmes: tech-journalist Gerard Janssen legt in deze rubriek uit waar het botst met mensenrechten. Deze keer: Li en het papiertjes-protest.

Een bijzonder onderdeel van documentairefestival IDFA is DocLab, waar nieuwe manieren van verhalen vertellen worden onderzocht. Denk aan interactieve documentaires die je beleeft met een VR-bril. Zoals All I Know About Teacher Li, die ik zo zag. Met een 3D-bril op kwam ik in een soort bak water terecht, met een beeldscherm waarop een verhaal werd verteld. Het raakte me diep. Misschien door het verhaal, maar misschien hielp het dat de VR-bril me volledig afsloot van de buitenwereld. Mijn hele universum bestond op dat moment uit het verhaal van Li. 

Li’s online bestaan begon met het schrijven en posten van liefdesverhalen op Weibo, het Chinese ­microblogplatform. Hij was nauwelijks geïnteresseerd in politiek. Maar toen kwam de coronapandemie. Terwijl China zich van de buitenwereld afsloot, was Li – inmiddels student aan een prestigieuze kunstacademie in Italië – wanhopig op zoek naar informatie over wat er thuis gebeurde. Hij zocht sociale media af en was geschokt door de berichten over harde lockdowns. Er waren filmpjes van mensen die om eten smeekten, zelfs van mensen die van gebouwen sprongen. 

Kat- en-muisspel

Hij begon deze verhalen te bespreken op Weibo. Sommige volgers stuurden hem privéberichten met hun filmpjes en vroegen hem deze namens hen te publiceren, wat hij deed. De Chinese overheid blokkeerde vervolgens zijn account. Het was het begin van een kat- en-muisspel, waarbij telkens een nieuw account oppopte dat vervolgens weer werd geblokt. Na 53 accounts had hij er genoeg van, en stapte hij over naar Twitter, onder de gebruikersnaam @whyyoutouzhele.  

Chinese burgers stuurden hem via een VPN-verbinding filmpjes, vaak met groot risico voor zichzelf, en via het account van Li maakte nu de hele wereld kennis met de gruwelijkheden die plaatsvonden in China. De uit China gesmokkelde beelden boden een onthutsende blik op een verborgen werkelijkheid, die deed denken aan een dystopische sciencefictionfilm. 

De Chinese overheid blokkeerde het account van meester Li

Gemaskerde militairen in witte pakken die door lege straten marcheerden. In China was dit onzichtbaar, en zelfs hier in het Westen kregen we deze beelden alleen te zien via het account van Li. 

Golf van protest

Op een dag verscheen op Li’s account een filmpje van een man die een wit vel papier in de lucht hield. Overal in China begonnen daarna mensen witte vellen papier in de lucht te houden, bij wijze van protest. Op 27 november 2022 explodeerde dit en gingen mensen wereldwijd de straat op, ook in China. De beelden van deze protesten verschenen weer op het X-account van Li, die een grote katalysator was voor deze golf van protest. Ook op de Dam in Amsterdam staken mensen witte papiertjes in de lucht. 

Er is veel kritiek op de platforms waar mensen en trollen elkaar anoniem opjutten, zoals X en Telegram. Maar zonder donker, geen licht. 

Op dit moment vertrekken veel mensen en organisaties van X naar platforms als Mastodon en BlueSky – mede door de overlast van crypto-advertenties, bots en trolls. Misschien zijn deze platforms door gebrek aan regulering open riolen geworden. Maar op stront groeien soms de mooiste bloemen. Li is nog steeds actief op X en Telegram.