‘Wie zich afvraagt of vluchtelingen niet terug moeten keren, krijgt in de film For Sama antwoord’

Twee jaar geleden schreef ik voor het eerst een column voor jullie, beste lezers. Ik voel dat er een vreemde vriendschap tussen ons is ontstaan.

Ik sta op het punt volledig geïntegreerd te zijn. Met succes heb ik vijf van de zes verplichte examens afgerond, over geschiedenis, politiek, Nederlands arbeidsrecht en sociale normen. Daarnaast beheers ik de Nederlandse taalvaardigheden: luisteren, lezen, schrijven en spreken.

Eerlijk gezegd begrijp ik nog steeds niet wat ‘integratie’ betekent, maar ik houd me aan de integratiewetgeving, inclusief de eindeloze formulieren die ik daarvoor moet invullen. Alleen zo kan ik mijn gestolen rechten terugkrijgen.

De geur van zeep

Om het slagen voor mijn laatste examen te vieren, ging ik met een Nederlandse vriend naar For Sama, een documentaire van Waad Al-Kateab, een vriendin uit Aleppo. De film draaide op het IDFA. Bij aankomst hing de geur van zeep uit Aleppo in de lucht. Het moest Waad wel zijn. Destijds had ze me een foto gestuurd van haar pasgeboren dochter Sama. Ik was al in Nederland, Waad nog in het belegerde Aleppo. Via de telefoon hadden we contact en konden we met herinneringen ons lijden verzachten.

De lichten gingen uit en de film begon. Ik zag beschilderde muren met het woord ‘vrijheid’. Waads camera zwierf door Aleppo, alsof ze de nostalgie wilde blussen van degenen die hun geliefde stad hadden moeten verlaten.

De film duurt negentig minuten. Iedere minuut zocht ik naar de weerspiegeling van mijn gezicht in de beelden. De film ging over de tijd dat ik nog in Aleppo was, maar ook over het beleg en over de gedwongen ontheemding van de mensen die er nog wonen.

Iedereen die zich ooit heeft afgevraagd of vluchtelingen niet terug moeten keren, krijgt in de film antwoord. Syrische, Nederlandse of andere bezoekers, velen waren in tranen. Sommigen waren in shock, anderen in ontkenning.

Overlevendencomplex

Mijn tranen stroomden als een rivier. Alle schuldgevoelens die ik heb gevoeld sinds ik mijn stad had verlaten werden weggespoeld. Ik heb dat schuldgevoel nooit kunnen verklaren. Mijn psycholoog noemt het een overlevendencomplex.

Ik huilde om de stad, platgebrand met de bewoners. Ik huilde om een land dat lijdt. Na afloop verliet ik de zaal met een gezwollen gezicht en troebele ogen. Ik vermeed vragen.

Maar ik wil het Sama vertellen, het kleine meisje dat nu aan de oever van de Theems speelt. Ondanks onze verschillende wegen zijn we allemaal vluchtelingen, kleine meid. Ik wil het de hele wereld vertellen. Te beginnen met de vrouw die mij met een vuile blik aankeek nadat ik haar per ongeluk had aangestoten in een lange supermarktrij. Maar ook aan mijn buurvrouw die zo bang is voor het verdwijnen van de Nederlandse identiteit, en aan de immer vooringenomen gemeenteambtenaar. Iedereen zou For Sama moeten gaan kijken.