Krimp – column van Eduard Nazarski
Taner Kılıç‚ mensenrechtenadvocaat en voorzitter van de Turkse Amnesty-afdeling‚ werd opgepakt op dinsdag 6 juni. Hij is beschuldigd van deelname aan een vermeende terroristische organisatie‚ om precies te zijn de Gülen-beweging die achter de mislukte staatsgreep van vorige zomer zou hebben gezeten. Met hem werden in Izmir nog eens twintig advocaten gearresteerd. Het aantal opgepakte politieagenten‚ academici‚ rechters‚ journalisten en anderen in Turkije is opgelopen tot bijna 90 duizend. Bijna allemaal op grond van vage of valse beschuldigingen. Nils Muiznieks‚ mensenrechtencommissaris van de Raad van Europa‚ sprak van ‘de zorgelijke trend van aanvallen op mensenrechtenverdedigers’.
Die trend constateren onafhankelijke organisaties niet alleen in Turkije‚ maar ook in Rusland‚ China‚ Egypte‚ Venezuela‚ Hongarije‚ Polen… Ze noemen het de ‘krimpende ruimte’. De ruimte voor demonstraties‚ openlijke kritiek en protestbewegingen slinkt. Er is meer censuur‚ mensen worden door de overheid geïntimideerd of bedreigd‚ kantoren en redactiebureaus worden leeggehaald. Nieuwe wetten dwingen organisaties zich te registreren‚ als ‘buitenlands agent’ bijvoorbeeld‚ premies te betalen‚ bronnen prijs te geven.
De krimpende rechtsstaat volgt op wat voorafging: juist meer ruimte. Zo’n dertig jaar geleden begon een golf van democratisering. Eerst in Latijns-Amerika‚ toen in Oost-Europa en Afrika. Er werd serieus gesproken over het einde van de geschiedenis‚ want op afzienbare termijn zou er geen andere ideologie meer zijn dan de liberale democratie.
Maar de 21ste eeuw bracht iets heel anders. Eerst leek het nog een reactie op de aanslagen van 9/11. Het ging echter veel verder dan dat. Tientallen regeringen staan inmiddels op de lijst van landen met sterk ingeperkte vrijheden. Onze collega Taner Kılıç en talloze andere mensenrechtenverdedigers hebben aan den lijve ondervonden wat die krimp inhoudt. Wat kunnen we ertegenover stellen? Steun aan de bedreigde activisten op de eerste plaats. Druk op internationale organisaties om dwangwetten aan te klagen en de budgetten voor mensenrechtenwerk te verhogen. Objectieve en onafhankelijke berichtgeving – die is vaak niet mogelijk in het land zelf en daarom des te belangrijker vanuit het buitenland.
Een goed woord over de Europese Unie is hier op zijn plaats. Ze was de eerste grote instelling die de krimpende ruimte erkende en aanpakte: met fondsen voor democratisering‚ steun van ambassades aan activisten‚ gerichte ontwikkelingshulp. De ‘routekaarten’ van de EU‚ met programma’s in zo’n 105 landen‚ zijn zoals zoveel internationaal beleid lang niet altijd meteen effectief. Maar ze helpen internationale instituties te doen wat ze in de vorige eeuw vaak nalieten: de ruimte voor het maatschappelijk middenveld beschermen.
Wordt Vervolgd, juli 2017
