KijkenLezen
Het laatste woord
Tijdens de beruchte Stalin-processen in de jaren twintig en dertig‚ die werden gehouden om Stalins macht te vergroten en mogelijke tegenstanders uit te schakelen‚ trokken de aanklagers alles uit de kast om bekentenissen af te dwingen. Familieleden werden bedreigd en verdachten gemarteld. Het kwam geregeld voor dat partijleden die terechtstonden in huilen uitbarstten en misdrijven bekenden die ze nooit hadden gepleegd. In hun laatste woord‚ dat elke Russische verdachte in een strafzaak krijgt‚ boden sommigen omstandig hun verontschuldigingen aan.
Zo berouwvol als de verdachten van destijds zijn de dissidenten die vandaag de dag in Rusland terechtstaan bepaald niet‚ zo blijkt uit Poetins rechtbank. Het boek bevat een verzameling toespraken van oppositiepolitici‚ activisten‚ kunstenaars en demonstranten die de afgelopen jaren voor de rechter moesten verschijnen in processen die in vrijwel alle gevallen duidelijk politiek gekleurd waren. Met uitzondering van de vlogger Roeslan Sokolovski‚ die zich moest verantwoorden omdat hij een grappig bedoelde video had gemaakt waarin hij in een kerk op jacht ging naar Pokémon-figuren‚ doen ze geen enkele moeite om de rechters of autoriteiten stroop om de mond te smeren. Zo stak de uit Oekraïne afkomstige gevechtspilote Nadija Savtsjenko haar middelvinger op naar de rechter die over haar moest oordelen‚ en noemde ze Poetin ‘een tiran met imperiale ambities en met de complexen van Napoleon en Hitler bij elkaar’.
Ook andere verdachten schrikken er niet voor terug om flink uit te halen. Onderzoeksjournalist Aleksandr Sokolov‚ die ter afsluiting van zijn ‘orwelliaans dystopische’ proces een filippica afsteekt tegen ‘de politiestaat’ en ‘het systematisch schenden van mensenrechten‚ het vervolgen van politiek actieve burgers en het manipuleren van het collectief bewustzijn’‚ waar hij de ‘cliëntelistische elite’ en ‘de gedachtepolitie’ verantwoordelijk voor houdt.
Volgens een van de samenstellers van de bundel‚ Thalia Verkade‚ hielden de Russische rechters in de zaken die zij als correspondent bijwoonde‚ zelfs niet de schijn op onafhankelijk of neutraal te zijn. De redevoeringen van de dissidenten zijn dan ook vrijwel altijd voor de bühne. Letterlijk. Het laatste woord is – in de woorden van Verkade – een ‘kunstvorm’‚ bedoeld voor de aanwezigen op de publieke tribune die hopelijk helpen de boodschap van de verdachte verder te verspreiden. Zoals dit boek laat zien is het ook een kunstvorm die nog veel meer aandacht verdient.
Ellen Rutten‚ Nina Targan Mouravi‚ Yegor Osipov-Gipsh‚ Lennard van Uffelen en Thalia Verkade: Poetins rechtbank
Nieuw Amsterdam‚ 176 p.‚ € 18‚99
Kinderarbeid in de kledingindustrie
In hun jeugdboek Made by Indira beschrijven Caja Cazemier en Martine Letterie de levens van twee meisjes: Terra en Indira. De Nederlandse Terra (15) geeft al haar geld uit aan kleding en droomt van een carrière in de mode-industrie. Als Terra’s tante Willemijn naar India gaat en haar nichtje meeneemt‚ komt Terra in aanraking met een duistere kant van de kledingindustrie. Ze ontmoet haar leeftijdsgenootje Indira‚ die lange dagen in een spinnerij maakt om de schulden van haar familie te kunnen afbetalen.
De auteurs reisden voor hun boek naar India en spraken daar met verscheidene meisjes die werkzaam zijn in de kledingindustrie. ‘Wat ik het meest schokkend vind is dat die Indiase meisjes eigenlijk precies hetzelfde zijn als de Nederlandse meisjes die de kleren kopen’‚ vertelt Cazemier in een interview met de FNV‚ die de trip naar India financierde.
Caja Cazemier en Martine Letterie: Made by Indira
Uitgeverij Ploegsma‚ 218 p.‚ € 14‚99
De online stoottroepen van Duterte
Toen Amnesty Nederland vorig jaar een video op Facebook zette waarin verscheidene autoritaire leiders figureerden‚ lokte dat vooral heel veel reacties uit van aanhangers van de Filipijnse president Rodrigo Duterte. De stortvloed aan boze reacties is allesbehalve uitzonderlijk‚ zo blijkt uit een boeiend artikel van Bloomberg.
Duterte heeft al sinds de verkiezingscampagne van 2016 een team dat gespecialiseerd is in bedreigingen en scheldkanonnades op sociale media. Ook verspreiden ze met enige regelmaat nepnieuws dat de Filipijnse president in een positief daglicht stelt. Zo plaatste zijn team tijdens de campagne onder meer het onjuiste bericht op Facebook dat de paus een fan zou zijn van Duterte.
De online aanhangers van de Filipijnse president hebben de bijnaam ‘Duterte Die-Hard Supporters’ (afgekort: DDS) gekregen‚ een morbide knipoog naar een andere DDS: de Davao Death Squad‚ de doodseskaders die verantwoordelijk worden gehouden voor honderden moorden in de stad waar Duterte als burgemeester jarenlang de scepter zwaaide.
Strijd in Libanon
‘Had Ariel Sharon jullie maar allemaal weggevaagd’‚ bijt de christelijke Libanees Tony de Palestijnse moslim Yasser toe in The insult‚ de eerste Libanese speelfilm die ooit voor een Oscar werd genomineerd. De bejaarde Yasser‚ die eerder al onenigheid had met Tony over een regenpijp‚ pikt die opmerking niet en haalt uit. Tony breekt zijn ribben en de ruzie tussen de twee mannen ontaardt vervolgens in een juridische strijd die uiteindelijk leidt tot rellen in de straten van Libanon.
Kleine gebeurtenissen kunnen grote gevolgen hebben‚ is de boodschap van regisseur Ziad Doueiri. Hij laat verscheidene wreedheden uit het verleden van Libanon en de burgeroorlog die het land tussen 1975 en 1990 verscheurde als een donderwolk boven de huidige gebeurtenissen hangen. Dat maakt de film tot een interessante‚ zij het niet al te subtiele geschiedenisles.
Ziad Doueiri: The insult
Nu in de bioscoop
Bekijk de trailer
De vrouwen van de Gouden Dageraad
Golden Dawn girls portretteert de vrouwen van extreemrechtse Griekse partij de Gouden Dageraad. Terwijl de mannelijke leiders van de partij vastzitten‚ nemen een dochter‚ echtgenote en moeder de zaken waar. De Noorse filmmaker Håvard Bustnes volgt de vrouwen en spreekt hen herhaaldelijk in een huiselijke setting. Met name de gesprekken met de jonge psychologiestudente Ourania Michaloliakos‚ dochter van de politiek leider Nikolaos Michaloliakos‚ zijn fascinerend. Zij weigert antwoord te geven op simpele vragen‚ zoals: wat is het verschil tussen nationalisme en nazisme?
De vrouwen blijven voortdurend op hun hoede en bagatelliseren in hun gesprekken met Bustnes de kwade intenties van de mannen die de partij normaliter leiden. Geregeld leggen ze het interview even stil om op- en aanmerkingen te maken over het verloop van het gesprek‚ maar de camera van Bustnes blijft lopen. Om elke twijfel weg te nemen laat de Noor daarnaast beelden zien die het neonazistische karakter van de Gouden Dageraad onomstotelijk aantonen‚ zoals een video van een gewelddadige aanval op buitenlandse marktkooplieden.
Håvard Bustnes: Golden Dawn girls
Uitzending: woensdag 7 maart om 22.55 uur op NPO 2
Subtiele humor in tragikomedie over Indiase verkiezingen
Op deze plaats is doorgaans geen ruimte voor humoristische films. Mensenrechten(schendingen) nodigen over het algemeen nu eenmaal niet uit tot vrolijkheid. De satirische Indiase speelfilm Newton‚ over de verkiezingen in ’s werelds grootste democratie‚ vormt een prettige uitzondering op deze regel. Hoofdrolspeler Newton is een jonge‚ idealistische en sociaal onhandige ambtenaar die eropuit wordt gestuurd om in de afgelegen jungle in de staat Chhattisgarh een stembureau te bemannen. Ter plekke ontdekt hij dat er vrijwel niemand op de verkiezingen zit te wachten. Maar zelfs als hij wordt geconfronteerd met de grootst mogelijke tegenslagen‚ raakt de onkreukbare Newton zijn geloof in een eerlijk verloop van de verkiezingen niet kwijt.
De twee oudere mannen die hem vergezellen zijn stembureauveteranen die zich het liefst zo min mogelijk inspannen. Zij zijn wars van idealen. ‘Het enige wat er door de verkiezingen verandert‚ zijn de foto’s van de leiders die worden opgehangen’‚ zegt een van hen.
De plaatselijke legercommandant Atma Singh‚ die de medewerkers van het stembureau moet beschermen tegen maoïstische rebellen‚ heeft zo mogelijk nog minder zin in de verkiezingen. Als het aan hem ligt‚ bespaart Newton zich de moeite van het inrichten van een verkiezingslokaal: zijn manschappen leveren de stemmen wel. Ook de plaatselijke bevolking is maar matig geïnteresseerd: als het stembureau ’s ochtends om klokslag acht uur opengaat‚ komt er niemand opdagen.
Daar komt pas verandering in als er een telefoontje komt dat een buitenlandse journalist onderweg is naar het stembureau. Onder dwang van het leger melden de bewoners van de nabijgelegen dorpen zich opeens massaal om hun stem uit te brengen. Omdat ze dat nog nooit eerder hebben gedaan‚ analfabeet zijn en tot overmaat van ramp geen Hindi spreken‚ blijkt dat niet eenvoudig.
Newton laat je niet bulderend van het lachen van je stoel rollen. De film moet het vooral hebben van de subtiele humor. Die zit in de tamelijk absurde situaties waarin Newton terechtkomt en bovenal in gesprekken die de personages met elkaar voeren. Met name het verbale steekspel tussen de cynische legercommandant Atma en de rechtschapen Newton is om van te smullen.
Amit Masurkar: Newton
In maart te zien tijdens Movies that Matter on Tour. Zie www.moviesthatmatter.nl voor plaatsen en tijden
Bekijk de trailer
