Nablus, Westelijke Jordaanoever
‘… waar moet ik beginnen? Sinds de aanval van Hamas op 7 oktober ben ik zo’n beetje door iedere journalist gebeld: “Wat vind jij, geboren op de Westelijke Jordaanoever, van de situatie in Israël?” Mijn antwoord is steeds hetzelfde: dat ik geen beroeps-Palestijn ben en dat ik het podium betreed om vragen te stellen, niet om antwoorden te geven. En iedere keer als ik de verbinding verbreek, word ik overmand door verdriet, voel ik het lijden van de gemeenschap waar ik, ondanks de afstand en de verschillen, deel van uitmaak.
Toen ik 1 jaar oud was, zijn we naar Nederland vertrokken en op mijn zesde heb ik nog eens een jaar in Nablus gewoond. De geuren, de kleuren, het landschap, de taal, het accent, de manier waarop mensen met elkaar omgaan; het is me allemaal zo vertrouwd en tegelijkertijd ook heel erg vreemd. Ik heb allerlei herinneringen aan mijn geboortestad, maar het eerste wat in me naar bovenkomt, is een gevoel van verscheurdheid. Dat wás er altijd al, maar het is nu sterker dan ooit.’
Vlaardingen
‘Dit is net zo goed de start van mijn verhaal. Ik voel me nog steeds een zoon van Vlaardingen. Het is eigenlijk een lelijke stad met een mooi, klein centrum rond de haven – je ruikt de industrie aan de overkant van de Nieuwe Maas en het water smaakt metalig – maar ik heb er een heerlijke jeugd doorgebracht.
Bij ons in de straat was iedereen mijn oom of tante; lieve, behulpzame mensen die voor iedere verjaardag werden uitgenodigd. Ik zie ze zó voor me: gezellig kletsend in zo’n “Hollandse kring”. En ik hoor ook meester Brobbel weer, meester Alex Brobbel, die in de vijfde klas van de basisschool voorleest uit Koning van Katoren van Jan Terlouw.
Het was ook een arbeidersomgeving. Elke cent moest worden omgedraaid, de horizon was heel dichtbij. Ik voelde al snel de behoefte te ontsnappen aan de armoe, aan het grijs. Wat gebeurde er allemaal in die enorme buitenwereld? Ik ben altijd heel leergierig geweest; als het kwartje valt, ben ik gelukkig. Welk kwartje? Alle kwartjes! Ik ben niet per se op zoek naar avontuur, ik wil gewoon verbanden leggen, ergens een licht op werpen, dingen in kaart brengen. Het is niet voor niets dat ik van vragen stellen mijn beroep heb gemaakt. Ik ben blij met ieder gevonden antwoord, vooral omdat ik dan door kan met een volgende vraag.’
Karakosh, Irak
‘In 2017 was ik in Irak, waar we een programma maakten over de Assyriërs; christelijke Irakezen, die daar al eeuwen woonden. Ik liep door Karakosh, een gehavende stad, waar IS kort daarvoor had huisgehouden. Voordat ze door de christelijke milities werden verjaagd, hadden ze alles in de fik gestoken. Ik zag het roet op de muren en begreep tegelijkertijd dat het ook ín ons zat; hoe we in staat zijn elkaar, keer op keer, de vreselijkste dingen aan te doen… Niet dat ik ervan opkeek – zo naïef ben ik niet – maar het was altijd een krantenwerkelijkheid geweest.
Lees ook:
Klem tussen de Eufraat en de Tigris: de moerassen van Irak
Nu zag ik het met mijn eigen ogen. De makkelijke weg was te zeggen dat IS-strijders monsters waren; de onrust en de angst die ik voelde ging over de mensheid in z’n geheel, over de schijnbare onmogelijkheid om in vrede samen te kunnen leven. Daar dacht ik over na, midden in die spookstad, toen ik ineens een man zag die met een borstel een half vergane woning stond schoon te schrobben. Zijn naam was Hani. Eerst had hij geholpen Karakosh te bevrijden en nu was hij hier – samen met zijn gezin – vastberaden het gewone leven weer op te pakken. Hani’s verhaal heeft me tot op het bot ontroerd. Het was de keerzij van destructie: het menselijk vermogen om, na al die ellende, op te veren en opnieuw te beginnen.’
‘Sinds de aanval van Hamas vraagt iedereen me wat ik van de situatie in Israël vind’
Siwa Oase, Egypte
‘Een oase – zo had ik het me altijd voorgesteld – was zoiets dat je in een tekenfilm ziet: drie palmbomen met een plasje water erbij. De Siwa Oase bleek een stoffig provinciestadje te zijn, midden in de woestijn, vlak bij de grens met Libië. Het viel me na een paar dagen pas op dat vrouwen zich daar als een soort levende tenten, helemaal met doeken bedekt, voortbewogen. Onze lokale chauffeur vertelde dat de vrouwen van de Siwa Oase vooral binnen leefden en áls ze buiten kwamen, mochten ze niet gezien worden. Hij had zelf ook een dochter thuis en na een paar dagen flink aandringen kreeg ik uiteindelijk toestemming haar te interviewen. En zelfs te filmen.
Lees ook:
Egyptische hoofdredacteur Lina Attalah: 'Ik ben het zat om op de hoofdpagina te staan'
Ze was 16 of 17 jaar oud, intelligent en welbespraakt. Ze had haar doek afgedaan, maar was nog wel gesluierd zodat ik alleen haar donkere ogen zag die een behoorlijke kracht uitstraalden. Het meisje vertelde dat ze door haar vader was uitgehuwelijkt aan een of andere man die ze nog niet had ontmoet, dat ze liever lerares was geworden, maar ja… Er klonk geen wrok in haar stem door, geen boosheid, maar óók geen gelatenheid. Zo was het besloten. Ze zou van de ene naar de andere keuken verhuizen. “Dat is mijn leven”, zei het meisje.
Tot ik me realiseerde dat die aardige man zelf óók gevangenzat in het systeem
Haar vader liep tijdens ons gesprek de kamer in en uit; kennelijk vertrouwde hij een andere Arabische man die geen familie was toch in de nabijheid van zijn dochter. Binnen de muren van zijn huis, buiten het gezichtsveld van de gemeenschap, had hij dit nog wel aangedurfd.
Ik ben zelf ook vader van een dochter en ik had de neiging te zeggen: welke achterlijke idioot ontneemt zo’n geweldige, jonge vrouw de kans iets in de wereld te betekenen? Tot ik me realiseerde dat die aardige man zelf óók gevangenzat in het systeem. Dat maakte de situatie niet minder erg of frustrerend, maar ik kon er wel meer begrip voor opbrengen. Zo gecompliceerd kan het leven dus zijn. Ik verliet zijn huis met het voornemen mijn oordeel vaker op te schorten. En in de wetenschap dat ik een mazzelaar was niet in de Siwa Oase geboren te zijn.’
’t Gooi
‘Ergens tussen de weilanden, aan de rand van een groot bos, heb ik een soort keuterboerderijtje gecreëerd, met schapen, kippen, bijen en een moestuin. Daar scharrel ik zo’n beetje rond. Helemaal thuis, helemaal mezelf… Weet je wat ik me nu pas realiseer? Dat het een plek is waar ik kan overleven als de duisternis het overneemt, when the shit hits the fan. De ultieme schuilplaats. Voor mezelf en iedereen die ik liefheb.’
Kefah Allush is presentator, schrijver en producent bij de EO. Hij maakte onder andere de documentaireseries Van Nablus naar Ninevé (2016) en Van Ninevé naar Nazareth (2017). In 2019 verscheen zijn eerste boek, De munt van Judea.
