Iraanse activist vervroegd vrijgelaten om medische redenen

Na vijfenhalf jaar in de gevangenis is mensenrechten-activist Arash Sadeghi in mei vrijgelaten. Dat betekent niet alleen zijn vrijheid, maar ook gedegen medische hulp bij zijn zeldzame vorm van botkanker. 

Sadeghi en de Iraanse autoriteiten hebben elkaars pad sinds 2009 meermaals gekruist. Dat jaar wordt hij voor het eerst opgepakt na demonstraties tegen de verkiezing van Mahmoud Ahmadinejad. Na twee maanden  komt hij vrij, maar het blijkt het begin van een serie arrestaties en beschuldigingen. Als hij voor korte tijd vrij is in 2010 vallen de autoriteiten zijn huis binnen. Sadeghi is niet thuis, zijn moeder en zus wel en de schrik bezorgt Sadeghi’s moeder een hartaanval. Een paar dagen later overlijdt ze. 

‘Iedereen in mijn familie geeft mij de schuld van mijn moeders dood, mijn huis is een hel’, zegt Sadeghi tegen The Guardian. ‘Ik zou liever in de gevangenis zitten.’ Kort na die uitspraak wordt hij weer opgepakt. Zijn vader laat aan The Guardian weten dat hij het betreurt dat hij zijn zoon zo hard heeft aangepakt. ‘Ik kan hem niet zien en hem dat zelf zeggen, maar het spijt me.’ In de Evin-gevangenis in Teheran, in een speciale afdeling voor politieke gevangenen, zit Sadeghi dan in eenzame opsluiting. Als hij in 2011 korte tijd vrij is en het graf van zijn moeder bezoekt, wordt hij daar opnieuw gearresteerd.  

Negentien jaar

Sadeghi is tot 2009 een politiek actieve filosofiestudent. Hij trekt zich het lot aan van medestudenten die hun studie niet kunnen betalen of om politieke redenen geweigerd worden. Via Facebook uit hij zijn ongenoegen. Al gauw niet alleen over wat er op de universiteit gebeurt, maar ook over de politieke situatie in het land. Zijn berichten worden gebruikt om een zaak tegen hem aan te spannen, wat in 2014 leidt tot een veroordeling van negentien jaar voor onder andere ‘propaganda tegen de staat’ en ‘het verspreiden van leugens via internet’.  

In 2014 halen de autoriteiten de woning overhoop waar hij samen met zijn vrouw Golrokh Ebrahimi Iraee, ook activist, woont. Ze vinden een nog ongepubliceerd verhaal van Iraee. Ze beschrijft daarin een vrouw die na het zien van de film The Stoning of Soraya M. zo ontdaan is dat ze een koran in brand steekt. In die film wordt een vrouw gestenigd, iets wat nog altijd voorkomt in Iran. ‘Elke keer legde ik uit: het is maar een verhaal’, zegt Iraee hierover, maar dat mag niet baten: ze wordt vastgezet. Sadeghi gaat uit protest in hongerstaking. Zijn conditie gaat snel achteruit en na internationale druk wordt er een borgsom opgesteld voor Iraee en komt ze tijdelijk vrij. Inmiddels is ze opnieuw opgepakt.  

Operatie

In 2016 wordt bij Sadeghi een zeldzame vorm van botkanker ontdekt. Lange tijd wordt zijn behandeling uitgesteld, maar uiteindelijk krijgt hij een operatie. Zijn herstel gaat echter langzaam, omdat dokters hem niet altijd mogen bezoeken in de gevangenis. In 2020 weigert hij zijn medicatie, om aandacht te vragen voor de gevaren die gevangenen lopen in de coronapandemie, die keihard toeslaat in Iran. Dit protest maakt zijn situatie internationaal bekend.  

In mei van dit jaar wordt Sadeghi vervroegd vrijgelaten. Door overpopulatie in de Iraanse gevangenissen kregen gevangenen vorig jaar de mogelijkheid om al na een derde van de straf om vrijlating te vragen. Het lijkt Sadeghi’s medische situatie te zijn die de doorslag gaf. Zijn vrouw zit nog altijd vast.