Sporen van de overheersing in het Wereldmuseum Amsterdam
Hoe leeft het koloniale verleden door in het Nederland van nu? En in Indonesië? Het Wereldmuseum Amsterdam nodigde drie kunstenaars uit hierop te reflecteren.
‘Hoi! Hoi! Waar denk jij aan bij ons koloniale verleden?’ De stem van de interviewer galmt door de zaal van de vaste tentoonstelling Onze koloniale erfenis in het Wereldmuseum (voormalig Tropenmuseum) in Amsterdam. Als bezoeker denk je dat je zelf wordt aangesproken, maar het betreft een video van de Soedanees-Nederlandse filmmaker Bibi Fadlalla. Fadlalla vraagt mensen op straat naar hun gedachten over het koloniale verleden van Nederland. ‘Toen ik klein was, was het koloniale verleden iets om trots op te zijn’, antwoordt een passerende witte man van middelbare leeftijd. ‘Inmiddels is het iets om je voor te schamen.’
De video van Fadlalla vormt een duidelijke opening van de eerste verdieping van het museum, die volledig in het teken staat van het kolonialisme. Dwalend door de tien zalen tellende vaste tentoonstelling Onze koloniale erfenis wordt de basis gelegd bij de bezoeker om op het laatst bij het betreden van de donkere zaal van IMPRINTS zelf na te denken over ‘de stempel die het koloniale verleden heeft gedrukt op het heden’.
Precies deze vraag heeft het Wereldmuseum kunstenaars Elia Nurvista, Max Kisman en Sabine Groenewegen gesteld voor de tijdelijke expositie IMPRINTS, geopend op 8 februari. Welke fysieke, ideologische en psychische sporen heeft de Nederlandse overheersing in Indonesië nagelaten?
Propagandafilms
Een groot doek vult het grootste deel van de ruimte. Het toont Groenewegens analyse van Nederlandse propagandafilms die ooit werden vertoond om mannen te werven als plantagemedewerkers, investeerders te interesseren en, niet te vergeten, bij te dragen aan een positieve publieke opinie over het ‘moderne’ kolonialisme. Arbeiders waren op dit punt geen eigendom meer van de plantage-eigenaar, maar hadden wel een kwetsbare positie als contractarbeider.
Kisman zoekt met een installatie de ruimte op in zijn kunstwerk. Twee wandkleden, een schaduwspel en een videoclip gaan in op de psychische gevolgen van bezetting, loyaliteit en zelfbeschikking.
Halverwege de negentiende eeuw brachten Nederlandse kolonisten de oliepalm vanuit Afrika naar Indonesië. Op grote textieldoeken duikt Nurvista in de impact van de olieplantages.
Dat een man van kleur op de openingsvideo van Onze koloniale erfenis het koloniale verleden van Nederland omschrijft als ‘witte mensen die heel veel willen nemen en niets willen geven’ is dan ook geen wonder. Want tegenover de rijkdom die het Nederland heeft gebracht, staan de meer dan anderhalf miljoen tot slaaf gemaakte mensen die stelselmatig werden uitgebuit. Met historische objecten zoals een gouden pijp en een kleurrijke hoofdtooi, moderne kunstinstallaties, fotografie en interactieve kaarten waarop je de VOC- en WIC-posten verspreid over de wereld kunt zien, komt het koloniale verleden van Nederland tot leven. Aan het eind kan de bezoeker zichzelf de vraag stellen: waar denk jij aan bij ons koloniale verleden?
In het Wereldmuseum Rotterdam is tot 3 november 2024 ook een tentoonstelling over kolonialisme te zien: Kolonialisme en Rotterdam.
