‘Hongkong is een plek waar creativiteit wordt vernietigd’
Nederland is partner van de Business of Design Week die eind november plaatsvond in Hongkong. Hongkongse kunstenaars die in ballingschap leven zijn kritisch over de Nederlandse deelname aan het evenement dat draait om innovatie en creativiteit. ‘Er is sprake van de voortdurende repressie van mensen in creatieve industrieën, activisten, journalisten, advocaten en politieke tegenstanders.’
Hongkongse kunstenaars zijn boos over de Nederlandse deelname aan de Business of Design Week (BODW) die eind november plaatsvond in Hongkong. Nederland was dit jaar partner van het jaarlijkse evenement dat in het teken staat van innovatie en creativiteit, en stuurde daarom een delegatie van bedrijven en ambtenaren naar de stad toe. ‘Absurd’, zegt de Hongkongse kunstschilder Lumlong. ‘Hoe kan een plek als Hongkong een evenement houden over creativiteit!’
Het China-team van Amnesty Nederland riep op 24 november in een brief de Nederlandse overheid op om ervoor te zorgen dat de Nederlandse delegatie bij de Business of Design Week vrijuit kon spreken en onderhandelen. Volgens Joyce Man, China-expert bij Amnesty Nederland, benadrukt de Hongkongse overheid sinds het einde van de coronapandemie stelselmatig dat Hongkong open for business is. ‘De organisatie van de BODW lijkt te passen in deze strategie. Echter, de realiteit laat duidelijk zien dat fundamentele vrijheden onder druk staan in Hongkong. Er is sprake van de voortdurende repressie van mensen in creatieve industrieën, activisten, journalisten, advocaten en politieke tegenstanders’, aldus Man.
Eén land, twee systemen
De invoering van de Nationale Veiligheidswet in 2020, maakte het de autoriteiten mogelijk om onder het mom van bedreigingen voor de nationale veiligheid op grote schaal journalisten, politici, activisten én kunstenaars te arresteren in Hongkong. Het opstandige Hongkong wat men kende van de parapluprotesten in 2014 en 2019 kon China zo harder aanpakken. Internetvrijheid ligt er aan banden en zelfs het inheemse Cantonees moet de laatste jaren plaatsmaken voor het Mandarijn. Het tekent de dreiging van een nieuwe Chinese realiteit: één land, één systeem.
Dat was lange tijd wel anders. Hongkong werd in 1997 door het koloniale Britse bestuur overhandigd aan China. De havenstad werd Chinees, maar zou als Speciale Bestuurlijke Regio haar zelfstandigheid vijftig jaar lang behouden; één land, twee systemen. Zo kon Hong Kong profiteren van een vrije markt met westerse investeringen. Hoewel de stad nooit een volwaardige democratie is geweest, genoten Hongkongers vrijheden waarvan de Chinezen op het vasteland slechts konden dromen. Maar onder druk van Beijing brak het Hongkongse bestuur die vrijheid door de jaren heen beetje bij beetje af.
Vluchten
Hongkongse kunstenaars maken de onderdrukking direct mee in hun werk. Veel van hen zijn daarom gevlucht. Zo ook Lumli en Lumlong, een echtpaar dat onder een pseudoniem werkt. Zij verlieten in 2021 huis en haard om te ontkomen aan Chinese onderdrukking. Het stel liep gevaar omdat ze kritische schilderijen maakten over de Chinese Communistische Partij. Nu werken ze vanuit Londen. ‘Hongkong is een plek waar creativiteit wordt vernietigd’, zegt Lumlong via een videobelverbinding, terwijl Lumli meeknikt. ‘Hongkong krijgt wel eens de bijnaam van “culturele woestijn”. Het is een op geld gerichte stad’, vervolgt Lumli, ‘De cultuur die er nog is, is ons dus kostbaar en die hopen wij nu overzees te bewaren.’
Lees ook:
‘Wij vragen ons steeds af: hoe kan een schilderij een regering omverwerpen?’
Censuur
‘Eigenlijk was ik vrij om te tekenen wat ik wilde voordat de veiligheidswet werd ingevoerd’, vertelt cartoonist Vawongsir, ook een pseudoniem. In een videogesprek vertelt hij zijn verhaal. In pro-Chinese media werd fel gereageerd op zijn politieke cartoons. Hij zou ‘de wet hebben overtreden’ en werd zomaar ontslagen van de school waar hij werkte. Uiteindelijk besloot hij naar Taiwan te vluchten. ‘Nu ben ik elders om te kunnen zeggen wat Hongkongers niet kunnen zeggen’, laat hij weten.
De cartoonist tekent op satirische wijze zijn beeld van de Hongkongse politiek. Zo ook met de Pillar of Shame in de universiteit van Hong Kong. Het standbeeld waar de tekenaar een spotprent van maakte, werd in mei dit jaar door de politie weggehaald. Het beeld van de Deense kunstenaar Jens Galschiøt vormde een pilaar van schreeuwende en bange figuren. Het verwees naar het Tiananmen-protest van 1989 wat op brute wijze door de Chinese autoriteiten werd neergeslagen. Vawongsir zei voorafgaand aan de BODW dat hij verwachtte dat de Nederlandse delegatie net zoals de Pillar of Shame behandeld zou worden: ‘Wat Nederland stuurt naar Hong Kong zal gecensureerd worden, vooral als het kritisch is.’
