Het jaar van Pieter Derks

Het is alsof je naar een plaatje uit een ander tijdperk zit te kijken. Het is bijna niet te geloven dat hij dit jaar nog gemaakt is: een foto in het Holland House van een niet nader te noemen biermerk, in Sotsji, op 9 februari. We zien koning Willem-Alexander en koningin Máxima vrolijk het glas heffen met Vladimir Poetin. Een man die toen al een behoorlijke reputatie had wat betreft het schenden van mensenrechten, en daar na deze foto nog de nodige schepjes bovenop zou doen. Hoe verder het jaar zou vorderen, hoe pijnlijker dit tafereeltje werd. Ik denk dat onze koningin dit samenzijn onder andere omstandigheden ‘een beetje dom’ had genoemd. Maar ja. Handelsbelangen. Sportfeestje. Sponsorcontract.

Hopeloos mislukt

Ik vind het een heel goede foto. Vooral omdat het zo’n hopeloos mislukte poging is om de aandacht af te leiden. Goede waarschuwing ook, om op te blijven letten, want dit soort pogingen lukken ook heel vaak wél. Ik meen me te herinneren dat er in mei protesten waren in Brazilië, dat er arbeiders omkwamen, favela’s hardhandig werden schoongeveegd, dat zelfs de grote voetbalheld Romario tegen het WK was. Hij riep de regering op om ziekenhuizen te bouwen in plaats van stadions. Dat ging niet door natuurlijk, want het is gewoon heel lastig voetballen in een ziekenhuis, hoewel met Luis Suárez in het veld een EHBO-post in de buurt nooit kwaad kan. Grappig genoeg reageerde de FIFA in plaats van de regering, hetgeen ook veel zegt over de verhoudingen tijdens zo’n WK, met een oproep om de protesten te staken en te genieten van het voetbalfeest. Dat lukte nog ook, want vanaf het moment dat eerste fluitsignaal klonk was er geen wanklank meer te horen. Althans, tot aan de halve finale, toen Brazilië met 7-1 van Duitsland verloor. Voetballen in een ziekenhuis mag dan lastig zijn, ziekenhuisballen in een voetbalstadion bleken wél heel goed mogelijk te zijn.

Deugen

Je moet als argeloze burger tegenwoordig heel goed opletten. Natuurlijk zijn er de overduidelijke mensenrechtenschendingen waar niemand omheen kan: de ontvoerde meisjes in Nigeria, de strafkampen in Noord-Korea, de vermoorde studenten in Mexico, de slachtingen van IS. Maar het is lang niet altijd zo duidelijk wie deugt en wie niet, en welke belangen voorop moeten staan. Zo is het natuurlijk goed bedoeld dat ons kabinet mee ten oorlog trok tegen IS, om de barbarij te bestrijden, maar dat doen we dan weer samen met Saudi-Arabië, een land dat zelf ook nog weleens een handje af wil hakken en waar blogger Raif Badawi dit jaar nog tien jaar cel en duizend zweepslagen kreeg wegens het beledigen van de islam. Om heel eerlijk te zijn zou ik echt niet weten voor wie ik moet zijn in deze oorlog. Ik ben tegen IS, maar ook tegen Bashar al-Assad, die óók tegen IS is, maar Al-Assad is ook tegen de Koerden, die juist weer tegen IS vechten, maar op hun beurt ook weer ruzie hebben met de Turken, die Al-Assad weer weg willen hebben, maar dat wordt tegengehouden door de Russen, die weer ruzie hebben met de Amerikanen, die op hun beurt de Koerden weer bewapend hebben, en een coalitie hebben met Arabische landen waarvan sommigen wél tegen IS zijn maar dan weer niet per se tegen Al-Assad, en die coalitie bombardeert nu islamitische groeperingen in Syrië die eerst nog hulp kregen omdat ze tegen Al-Assad waren maar nu bommen krijgen omdat ze ook de sharia willen invoeren, terwijl er wapens worden geleverd aan de Peshmerga, dat zijn Koerden, maar andere Koerden dan de Koerden uit Kobane, die zijn weer van de YPG, die hadden net vorig jaar de troepen van Al-Assad de stad uit gejaagd, en werden angstvallig in de gaten gehouden door de Turken die weer vreesden voor de PKK. Het is één grote volkenrechtelijke spaghetti geworden waarvan geen mens ooit nog de sliertjes uit elkaar gaat krijgen.

Per ongeluk

Je moet oppassen, anno 2014, met wie je precies steunt. Popster Rihanna probeerde bijvoorbeeld deze zomer de vrede in Gaza een handje te helpen door te twitteren “#freepalestine”, omdat ze bommen zag vallen op mensen die geen kant op konden, maar volgens sommige mensen betekende dat dan weer dat ze antisemiet moest zijn, want je kunt blijkbaar niet willen dat zowel de Palestijnen áls de Israeliërs blijven leven, dus na acht minuten (!) had Rihanna haar tweet weer verwijderd. Ze gaf vervolgens een verklaring uit, waarin ze geschrokken een leugentje ophing over hoe ze gewoon een artikel over het conflict zat te lezen en toen per ongeluk ergens op klikte waardoor ze zomaar #freepalestine twitterde. Tja. Die dingen gebeuren. Je weet tegenwoordig gewoon niet meer waar je op klikt. Ik heb onlangs op die manier nog per ongeluk een wasmachine besteld, een foto van mijn geslachtsdelen op Facebook gezet én 5000 euro naar een Nigeriaan overgemaakt net voordat ik per ongeluk #KimJongUniseenbaas op Twitter slingerde. Internet is gewoon niet meer wat het geweest is.

Scheldpartijen

Maar treurig is het wel, dat het blijkbaar ook in het vrije westen nog best lastig kan zijn om voor mensenrechten op te komen. Ook op kleinere schaal, in ons eigen land, valt het niet altijd mee. Neem de Pietendiscussie. Dan denk je toch dat je een beschaafd land bent, dat elke vorm van racisme wil voorkomen, maar toen ik me op Twitter liet ontvallen vóór een andere Piet te zijn, waren de botte scheldpartijen niet van de lucht. De meest treurige reactie was van een man met een heel vriendelijke profielfoto die botweg schreef: ‘Ik vind Zwarte Piet veranderen geen probleem, maar wil gewoon niet dat een klein clubje allochtonen hun zin krijgt.’ Ik moet hem nageven: eerlijk is hij wel, maar erg sjiek is het allemaal niet.

Sweatshop

Er waren zelfs boycots van de HEMA en de Albert Heijn, omdat daar geen Zwarte Pietjes meer hingen. Nederland, 2014: een winkel boycotten omdat hij niet racistisch genoeg is. Nou moet iedereen lekker zelf weten waar hij winkelt natuurlijk, maar als je dan toch je punt wil maken, máák het dan ook. Als je vindt dat Zwarte Piet geen slaaf is, boycot dan de Primark en de H&M om duidelijk te maken dat een slaaf iets anders is, dan heb je nog een punt ook, namelijk dat een slaaf anno 2014 geen pofbroek en oorbellen meer draagt maar in een sweatshop in Bangladesh werkt om een trui te maken die een paar duizend kilometer verderop voor 3 euro verkocht wordt en in een Primark-tasje verdwijnt. Als je echt wil laten zien dat die kindervriend met kroeshaar wat jou betreft een vrolijk onschuldig ventje is, en dat je echt het beste voor hebt met alle Afrikanen, boycot in plaats van de HEMA dan lekker de Shell, die er volgens een recent rapport nog steeds niet in slaagt de rotzooi in Nigeria op te ruimen, en als je écht zo graag wil vechten voor het bestaansrecht van donkere mensen op een boot en je wil ze elk jaar feestelijk onthalen, ga dan naar Lampedusa, kies een bootje uit, en laat het half november onder luid gejuich feestelijk onthaald worden in de haven van Amsterdam. Doen we een Asieljournaal met Dieuwertje Blok in de weken vooraf, waarin het dan meteen ook écht spannend is of de boot dit jaar wel gaat aankomen. Of zou zo’n feestelijk onthaal een aanzuigende werking hebben? Dan zal Fred Teeven het wel verbieden, want die is als de dood voor aanzuigende werking. Daar hoor ik hem steeds maar over praten. Daar schijnen we heel erg voor op te moeten passen, dat we een leuk land worden waar mensen graag willen wonen. Vanwege de aanzuigende werking. Het is bijna een fobie. Ik denk dat Fred Teeven in een huis tjokvol stofnesten en koekkruimels woont, want volgens mij is zelfs de aanzuigende werking van een kruimeldief al genoeg om hem volledig in paniek te krijgen.

Jihadist

Terwijl het heus wel meevalt, met die aanzuigende werking. Zo leuk is het nou ook weer niet. Waar ik me vooral zorgen over maak, is de gretigheid waarmee we in de gaten worden gehouden. Privacy is allang niet vanzelfsprekend meer; via SYRI (Systeem Risico Indicatie) heeft de overheid al onze gegevens aan elkaar gekoppeld, van onze onderwijsprestaties tot onze gezondheid, en de politie bewaart alle kentekens van alle auto’s die langs een camera rijden zodat de belastingdienst kan controleren of leaserijders zich wel aan de regels houden. Er mag dan nog weleens een jihadist doorheen glippen bij onze opsporingsdiensten, maar geen leaserijder zal aan de bijtelling ontsnappen, potdikkeme.

Het is, kortom, opletten geblazen. In zekere zin zijn we allemaal een beetje Willem-Alexander: we moeten gewoon goed blijven nadenken bij alles dat we doen. Bij welke winkel we spullen kopen. Met wiens gas we ons huis verwarmen. Met wiens olie we onze auto rijden, en over welke snelweg we dat doen. Met welke bondgenoot we ons in een oorlog storten. En, als allerbelangrijkste les van 2014: met welke president we een biertje drinken.

Ik zou zeggen: op een beter 2015. Proost.

Cabaretier Pieter Derks (1984) debuteerde in 2006 met zijn eerste solovoorstelling Dat zal je nog verbazen. Later volgden de programma’s: Waan, Het werd ook wel eens tijd, Van Nature en zijn huidige voorstelling Zo goed als nieuw. Derks heeft een wekelijkse column op Radio 1, maar is vooral bekend van zijn optredens in De Wereld Draait Door. Van 2012 tot afgelopen mei blikte hij daarin iedere vrijdag terug op het nieuws van de week. In 2013 maakte hij zijn eerste oudejaarsconference die Radio 1 uitzond op oudjaarsavond. In datzelfde jaar won hij de kennisquiz van de NCRV De Slimste Mens.

Reageren? wordtvervolgd@amnesty.nl