Gevaarlijk werk
Wat zou de meest riskante bezigheid zijn? Diepzeeduiken of testpiloot zijn‚ is wat u misschien te binnen schiet. De functie van mensenrechtenverdediger is niet het eerste wat bij veel mensen zal opkomen. Toch vermoed ik dat die ergens in de hoogste risicogroepen scoort.
De inheemse activist die een mijnonderneming aanklaagt voor onwettige grondstofwinning. De dissidente die haar regering uitdaagt om met hervormingen te komen. De vakbondsman die de leiding op zich neemt nadat zijn voorgangers‚ de een na de ander‚ zijn vermoord.
Inmiddels is er een scala aan organisaties die opkomen voor deze activisten. Ze voeren bliksemacties tegen bedreigingen‚ geven training in internetveiligheid‚ ondersteunen rechtszaken of brengen mensen tijdelijk onder in een ander land. De VN hebben programma’s voor mensenrechtenverdedigers en Nederland is daarvan een enthousiaste supporter‚ ook financieel.
Toch gaapt er nogal eens een kloof tussen voornemens en daadkracht. Begin augustus maakt Nada Kiswanson‚ een Jordaanse juriste die werkzaam is in Den Haag‚ bekend dat ze al een halfjaar wordt bedreigd. Kiswanson vertegenwoordigt de mensenrechtenorganisatie Al Haq bij het Internationaal Strafhof in Den Haag en werkt mee aan een ‘vooronderzoek’ naar mogelijke oorlogsmisdrijven die Israël zou hebben begaan‚ wat ze ziet als oorzaak van de bedreigingen: ze krijgt bloemen met een macabere boodschap en dreigtelefoontjes. Ze neemt een geheim nummer‚ dat binnen de kortste tijd bij de bellers bekend is. Als een Amnesty-medewerker in Den Haag de Nederlandse autoriteiten contacteert‚ wordt zijn mail gehackt en krijgt Kiswanson berichten ‘vanuit Zweden’‚ waar haar familie woont. Ze vreest voor de veiligheid van zichzelf‚ haar man en kinderen.
Amnesty slaat alarm – ons kantoor in Den Haag moest een week sluiten uit veiligheidsoverwegingen – en de regering reageert bezorgd. Maar niet erg adequaat. Onduidelijk is aanvankelijk hoe serieus de politie de zaak neemt en wie bij Buitenlandse Zaken kan worden bereikt. Amnesty vraagt meteen een focal point in te stellen‚ een aanspreekpunt voor dit soort bedreigingen.
Nederland zette zich jaren in voor mensenrechtenverdedigers elders. Nu moeten we op eigen bodem bescherming bieden. Dit geval zal waarschijnlijk niet het laatste zijn. Het Internationaal Strafhof doet onderzoek naar Georgië‚ Burundi‚ Nigeria‚ Colombia‚ Irak en andere landen met een slechte reputatie wat betreft de behandeling van mensenrechtenverdedigers. Hoe ver zullen aangeklaagde groepen of regeringen gaan om deskundigen en getuigen onder druk te zetten? Tot in Den Haag‚ die stad van vrede en recht?
‘Het doel van de staat is de vrijheid’‚ zei een van onze grootste denkers‚ Spinoza. Laat de Nederlandse staat die vrijheid waarborgen en de best mogelijke bescherming bieden.
