‘Teodora!’ roept een journalist naar een geboeide vrouw. ‘Wat is er met je baby gebeurd?’ Teodora kijkt op. ‘Ze kwam eruit toen ik negen maanden zwanger was’, zegt ze. ‘Waarvan word je beschuldigd?’ Teodora haalt diep adem. ‘Van het doden van mijn baby.’

De hoogzwangere Teodora del Carmen Vasquez uit El Salvador is aan het werk als ze plotseling hevige buikpijn krijgt. Als ze de pijn niet meer kan verdragen, belt ze de hulpdiensten. Vijf keer. Maar niemand komt haar helpen. Ze valt flauw. Als ze weer bijkomt en opnieuw hulp zoekt, vraagt een agent: ‘Waarom heb je je baby gedood?’

Als documentairemaker Celina Escher Teodora opzoekt, zit die al meer dan tien jaar in de gevangenis. Ze werd in 2007 veroordeeld voor moord op haar baby en kreeg dertig jaar cel. Langzaam komt Teodora erachter dat ze niet de enige is die zo’n hoge straf heeft gekregen voor de dood van een baby. In de gevangenis vormt zich een groep, van in eerste instantie zeventien vrouwen, met vergelijkbare verhalen, een veroordeling voor moord en een straf van dertig tot vijftig jaar.

Driedubbel gestraft

Abortus is verboden in het katholieke El Salvador, onder alle omstandigheden. Vrouwen die een abortus ondergaan en de artsen die hen helpen zijn strafbaar. Oók als een kindje niet levensvatbaar is, of als de zwangerschap het resultaat is van een verkrachting. Wie een miskraam krijgt of een ongeboren kind in een latere fase van de zwangerschap verliest, is al snel verdacht. Tientallen vrouwen zitten, ook op dit moment, nog vast naar aanleiding van complicaties tijdens hun zwangerschap of bevalling. Treffend laat Celina Escher zien hoe de vrouwen vaak driedubbel gestraft zijn: ze zijn hun kindje al kwijt, ze verliezen hun leven in vrijheid en hebben vaak nauwelijks meer contact met hun familie en eerdere kinderen, omdat die het zich simpelweg niet kunnen veroorloven om op bezoek te komen.

Broedmachine

Fly so far is een portret van Teodora en haar strijd voor de rechten van vrouwen in El Salvador. De documentairebeelden worden afgewisseld met zwart-witanimaties. De figuren in die animaties hebben geen herkenbare trekken. Het zijn contouren, zonder al te veel detail. Daarmee stralen ze uit: het probleem van abortuswetgeving is geen particulier verhaal, maar het verhaal van heel veel vrouwen in El Salvador. De ene na de andere man oordeelt over deze vrouwen, van politicus tot bisschop. Een vrouwelijke gynaecoloog merkt op: ‘Een vrouw verliest haar rechten zodra ze zwanger is. Ze wordt automatisch een broedmachine.’ Teodora verzet zich daartegen, met hulp van mensenrechtenorganisaties als Amnesty International en de Agrupación Ciudadana por la Despenalización del Aborto Terapéutico, Ético y Eugenésico, die de strafbaarstelling van abortus wil afschaffen. Teodora krijgt een nieuwe advocaat, die tot de conclusie komt dat haar aanklacht vol tegenstrijdigheden staat en dat er geen enkel bewijs is dat ze haar kindje iets zou hebben aangedaan.

Als Teodora uiteindelijk vervroegd vrijkomt, in 2018, wordt ze door een bewaker naar de poort begeleid. Voor de camera’s verklaart de man plechtig, alsof hij een crimineel gratie verleent: ‘Teodora krijgt een tweede kans in het leven.’

Celina Escher: Fly so far. Movies that Matter Festival. 16-25 april 2021, online.