Ex-premier Rafik Hariri van Libanon

‘Geef me een hefboom, een plek om te staan en ik beweeg de aarde.’ Met dit citaat van Archimedes opent de advocaat van de overlevenden van de bomaanslag op de Libanese ex-premier Rafik Hariri haar pleidooi tijdens het eerste proces van het Libanon-tribunaal.

De aanslag op Hariri, in 2005, eiste 22 levens. Twee jaar later richtte de VN-Veiligheidsraad een speciaal tribunaal op, dat een eind moest helpen maken aan de straffeloosheid in het door politiek geweld geteisterde Libanon. De nabestaanden hebben er lang op moeten wachten maar op deze grijze januaridag zitten ze met hun advocaten in de banken van de rechtszaal in Leidschendam, in het voormalige kantoor van inlichtingendienst AIVD. Links van hen het team van de aanklagers, rechts de vijf rechters in rode toga’s en aan de overkant de advocaten van de vier verdachten.

Einde van veertig jaar terreur

De verwachtingen van de nabestaanden zijn hooggespannen: het tribunaal zal ‘de hefboom naar rechtvaardigheid’ zijn, ‘brenger van de rechtsstaat’, ‘scharnier in de Libanese geschiedenis’ en ‘het einde inluiden van veertig jaar terreur’, zegt de advocaat. Tsjonge, denk ik, en krijg bijna medelijden met voorzittend rechter David Re, de Australische jurist met zijn bescheiden, bijna onzekere uitstraling en zachte stem. Een zware taak rust op zijn schouders.

De hoop van de slachtoffers en de ambities van de internationale gemeenschap vormen een schril contrast met de cynische commentaren die de afgelopen jaren zijn uitgestort over dit tribunaal. Juristen noemden het een ‘monster van Frankenstein’ omdat het juridische systeem dat ervoor is ontworpen een lappendeken zou zijn van nationale en internationale rechtsregels.

Geldslurpende onderneming

Mensenrechtenorganisaties waarschuwden voor de politisering van het tribunaal omdat het maar één bomaanslag vervolgt en vele andere aanslagen negeert. Libanese kranten citeerden de-man-in-de-straat die het verre tribunaal een geldslurpende onderneming vindt en bang is dat het nog meer olie zal gooien op brandhaard Libanon.

Maar het proces is begonnen, er is geen weg meer terug. Het grootste probleem is dat zeven jaar onderzoek geen direct bewijs heeft opgeleverd: de aanklacht is uitsluitend gebaseerd op de frequentie van het mobiele telefoongebruik van de verdachten gedurende de vijftig dagen die voorafgingen aan de aanslag. Dat dit veelvuldig telefoneren zich al die tijd in de nabijheid van Hariri afspeelde, kan volgens de aanklager geen toeval zijn geweest.

Lappendeken

Ik vrees dat ondanks het erudiete en hoopvolle betoog van hun advocaat de verwachtingen van de slachtoffers zullen worden verbrijzeld. De advocaten van de verdachten, die in absentia worden berecht, staan klaar om het bewijs onderuit te halen. David Re zal het komende jaar alle zeilen moeten bijzetten om te voorkomen dat de juridische lappendeken uit elkaar wordt gerukt en de legitimiteit van dit tribunaal wordt ondermijnd.

Als hem dat lukt, heeft hij de aarde een beetje bewogen.