Caïro – In de keuken op de redactie van Mada Masr staat Lina Attalah (40) met het koffiezetapparaat te morrelen. Attalah is hoofdredacteur van een van de laatste onafhankelijke media in Egypte. Op woensdagochtend is ze samen met Rana Mamdouh als eerste op hun kantoor. De twee collega’s zijn op een ironische manier partners in crime, vertelt Attalah. ‘Telkens als Mada Masr wordt tegengewerkt door de staat, zijn wij daar samen bij betrokken.’ De laatste keer was afgelopen september, toen ze samen met twee andere collega’s werden verhoord vanwege hun berichtgeving.
Kort daarvoor schreef Mada Masr, dat zowel in het Arabisch als het Engels publiceert, over een machtswisseling binnen de regimegetrouwe Partij van de Toekomst van de Natie – steunpilaar van president al-Sisi en de grootste partij in zowel het Huis van Afgevaardigden als de Senaat – omdat partijleiders zich schuldig hadden gemaakt aan corruptie. De partij ontkende het nieuws en zei juridische stappen te ondernemen tegen journalisten van Mada Masr omdat hun berichtgeving als doel zou hebben de veiligheid en stabiliteit van het land te ondermijnen. Wat volgde was een gecoördineerde wraakactie.
Er zijn in Egypte nauwelijks meer onafhankelijke media over
Bij politiebureaus door heel het land dienden partijleden meer dan achthonderd identieke klachten tegen Mada Masr in. Ten minste een van die klachten leidde tot een rechtszaak, waarin de journalisten van de onafhankelijke nieuwssite nu terecht moeten staan voor onder meer het verspreiden van fake news en het beledigen van parlementsleden. Bij veroordeling kunnen ze zes tot vierentwintig maanden celstraf krijgen en boetes tussen de 1.527 euro en 9.164 euro. ‘Ontwrichtend,’ noemt Attalah het. Niet alleen vanwege het persoonlijke risico dat ze loopt, maar ook omdat het de aandacht afleidt van haar werk.
Ben je als Mada Masr-journalist automatisch dissident? ‘Dat is onvermijdelijk’, geeft Attalah toe. Hoewel ze zichzelf liever niet op die manier beschrijft. ‘Ik ben het zat om zelf het verhaal te zijn. Ik wil niet dat ons voorpaginanieuws gaat over de rechtszaak tegen onze journalisten. Ik wil dat het gaat over de talloze andere dingen die in dit land gebeuren. De economische crisis, de politieke situatie, hoe de maatschappij verandert.’
Meer repressie
De weerstand die Mada Masr ervaart is geen uitzondering in Egypte. Sinds het aantreden van president Abdel Fattah Al-Sisi in 2014 neemt de repressie in het land alsmaar toe. De gevangenissen zitten vol met dissidenten die zonder eerlijk proces worden vastgehouden. Maatschappelijke organisaties worden tegengewerkt en kritiek wordt bestraft. En dat terwijl het land met ruim 100 miljoen inwoners met een zware economische crisis kampt.
Attalah studeerde journalistiek aan de Amerikaanse Universiteit in Caïro en werd hoofdredacteur van de krant Egypt Independent, die tijdens de Egyptische revolutie in 2011 werd opgericht, maar twee jaar later alweer werd opgeheven. Uit noodzaak voor onafhankelijke, progressieve journalistiek werd in 2013 Mada Masr opgericht. Attalah was een van de oprichters.
Lees ook:
De klimaattop is er, maar als klimaatactivist kun je je in Egypte maar beter gedeisd houden
Sindsdien heeft Attalah het medialandschap in Egypte zien krimpen, vertelt ze: ‘De autoriteiten nemen ook de commerciële media over. Er zijn nog maar heel weinig onafhankelijke media over. En het gevolg is dat mensen afhaken. Mensen zijn niet meer geïnteresseerd in de mainstream media.’
Sinds 2017 wordt de website van Mada Masr geblokkeerd in Egypte, waardoor de website alleen werkt met een vpn-verbinding. Maar Attalah weet nog altijd een groot publiek te bereiken met de artikelen die ze publiceert en mediaoverzichten die naar abonnees via de mail verstuurd worden. Niet voor niets werd ze door Time Magazine al eens ‘de Muckraker van de Arabische wereld’ genoemd, naar de journalisten die eind 19e eeuw, begin 20e eeuw in de Verenigde Staten publiceerden over corruptie en wandaden binnen de gevestigde orde.
In 2020 kreeg Attalah de Knight International Journalism Award voor haar werk met Mada Masr en datzelfde jaar werd ze door Time uitgeroepen tot een van de honderd meest invloedrijke mensen ter wereld. Die erkenning is fijn, zegt Attalah. Maar ze hekelt de personificatie die het met zich meebrengt. ‘Ik ben de enige die zo’n award in ontvangst neemt, terwijl Mada Masr een collectieve inspanning is. Neem deze rechtszaak tegen ons. Er zijn nog drie journalisten die een prijs betalen voor het werk dat ze doen: Rana Mamdouh, Sara Seif Eddin en Beesan Kassab.’
Geen zelfcensuur
Een half uur voor de ochtendvergadering begint neemt Attalah plaats aan een grote pingpongtafel in het midden van de redactie. Attalah heeft donker, kortgeschoren haar en maakt onverschrokken oogcontact. Ze praat snel en precies. Haar concentratie wordt alleen onderbroken door collega’s die langzaam binnendruppelen.
Ze is teleurgesteld, vertelt ze, dat de aanklachten tegen haarzelf en haar collega’s niet zijn ingetrokken. ‘Vorig jaar was er een moment waarop ik dacht dat de politieke ruimte voor het eerst in tien jaar een beetje werd opengebroken’, zegt Attalah. Ze verwijst naar de nationale dialoog tussen de overheid en de oppositie, en de vrijlatingen van politieke gevangenen door de amnestiecommissie, die in april 2022 door president Al-Sisi nieuw leven werd ingeblazen. Met deze initiatieven wil Egypte laten zien bezig te zijn met het verbeteren van de mensenrechtensituatie in het land, maar de realiteit is anders. Er worden veel meer politieke gevangenen opgepakt dan vrijgelaten. ‘Ook de zaak tegen ons laat zien dat ze gewoon doorgaan met het inperken van politieke rechten en mensenrechten.’
‘De afwijzing voor een vergunning van onze website is ongegrond, dus we stapten naar de rechter’
Ze had wel iets van tegenwerking verwacht, want schrijven over corruptie roept in Egypte vrijwel gegarandeerd weerstand op. Maar Attalah doet niet aan zelfcensuur, zelfs al is er een kans dat ze daardoor gearresteerd wordt. ‘Natuurlijk ben ik daar bang voor. We zijn misschien moedig, maar we willen niet de gevangenis in. Ik zie hoe de levens van goede vrienden volledig verwoest zijn door jaren en jaren van gevangenschap. Dat is precies wat ik niet wil.’
Nieuwe mediawet
Tijdens het verhoor in september kreeg Attalah nog een extra aanklacht aan haar broek omdat Mada Masr zonder vergunning werkte. In 2018 werd een nieuwe mediawet aangenomen in Egypte die onder meer vereist dat alle online media een vergunning aanvragen. Dat deed Mada Masr. ‘Niet omdat we het ermee eens zijn, want wanneer een wet gebruikt wordt als middel voor censuur in plaats van regulering is dat problematisch’, zegt Attalah. ‘Maar we werken wel binnen de grenzen van de wet zodat we ons werk op een legale, openbare en vooral veilige manier kunnen blijven doen. Mada Masr is geen ondergrondse beweging.’
Wettelijk gezien moesten ze binnen zes maanden een reactie op de aanvraag krijgen, maar dat gebeurde niet. Toen in 2019 de statuten van de wet werden gepubliceerd, vroeg Mada Masr opnieuw een vergunning aan. Weer bleef een reactie uit. Totdat Attalah drie jaar later tijdens haar verhoor een papiertje voor haar neus kreeg waarop stond dat de vergunning was afgewezen. ‘De afwijzing is niet gegrond. We zijn ermee naar de rechter gegaan en eisen alsnog een vergunning. Het is nog niet zeker wat er gaat gebeuren. De vraag is of Egypte het bestaan van prominente nieuwsmedia wettelijk wil verbieden. Dat zou in ieder geval aantonen dat de wet wordt gebruikt voor censuur.’
