Vriend, waar is mijn geld?’ Durrab klinkt opgefokt. ‘Stuur me de locatiepin, waar zijn jullie?’ Terwijl hij snelle hijsjes van zijn sigaret neemt, spreekt hij het ene audiobericht na het andere in. Onrustig ijsbeert hij heen en weer voor de ingang van geldkantoor Western Union in de hoofdstraat van het lieflijke Ljubljana, Slovenië. Met zijn strakke, verwassen spijkerbroek met gaten, T-shirt met print en Nike-gympen ziet hij er net zo uit als de langslopende lokale tieners. Op zijn bovenlip prijkt een donzig snorretje. Maar in plaats van naar school te gaan, smokkelt hij mensen.
Een jaar eerder stond de 16-jarige Durrab zelf nog aan de andere kant van de grens. ‘Het is heel moeilijk. Je moet slim zijn, snel kunnen rennen en klimmen. Ik heb het nu negen keer geprobeerd’, legde hij uit terwijl hij voor het metershoge hek op de grens van Servië en Hongarije stond. Samen met dertig andere vluchtelingen overleefde hij in een verlaten boerderij.
Van de hele groep was de innemende Durrab het toegankelijkst. Op verkenning aan de grens maakte hij voortdurend grapjes. Terwijl hij stond te spieden naar de wachttorens trok hij de kraag van zijn jas hoog op, zijn gezicht verstopt achter een sjaal. De zwaarbewaakte grens is immers ook uitgerust met camera’s. Durrab liet zich met zijn jeugdige optimisme niet afschrikken: ‘Over twee dagen probeer ik ’t weer. Nu weet ik hoe ’t moet.’ Hij wees op een luidspreker op het hek. ‘Weet je trouwens dat het hek praat als je het aanraakt? In vijf talen, zelfs in het Urdu!’ Hij deed het met een zware stem en zijn borst naar voren na: ‘Khabardaar, Khabardaar, attention attention!’
Eerwraak en armoede
Durrab was 14 toen hij van huis in Pakistan wegging, op de vlucht voor eerwraak en armoede. Zijn vader stierf toen hij 9 jaar oud was, als oudste zoon nam hij het op zich voor het gezin te zorgen. En dus vertrok hij naar Europa. Ruim twee jaar was hij onderweg voordat hij eindelijk Slovenië bereikte. Hier kon hij een leven beginnen in de Europese Unie waar hij zo van droomde. Maar het liep anders.
‘Bad boy’ staat er op zijn Instagramaccount. Filmpjes met stapels geld, gangsta rap, stoere poses, beelden van mini-vans bij een grens. Van de geestige, innemende puber lijkt weinig meer over. Zijn schalkse lach heeft plaatsgemaakt voor een serieuze, gestresste blik. Durrab verblijft in een kamp voor minderjarige alleenreizende asielzoekers net buiten de Sloveense hoofdstad en staat onder toezicht van een voogd. Officieel moet hij naar school in afwachting van zijn procedure. Maar hij gaat liever de stad in met zijn beste vriend Hanan (16), die hij kent uit zijn tijd in Servië. Nu ze in Europa zijn, weg van de sociale controle en strikte regels in Pakistan, gaan de puberjongens helemaal los: meisjes, drank, roken en drugs. Ze dromen van een leven als rapper en nemen ongekende risico’s om snel geld te verdienen.
‘Bad boy’ staat er op Durrabs Instagram-account. Filmpjes met stapels geld, gangsta rap, stoere poses, beelden van minivans bij een grens
De twee pubers zijn verzeild geraakt in een netwerk van mensensmokkelaars. Voor achthonderd euro per persoon brengen zij vluchtelingen met minivans van de Sloveens-Kroatische grens naar Italië. ‘Ik doe niets verkeerds, ik help mensen’, zegt hij over zijn werk. Zelf heeft Durrab uiteindelijk een jaar lang vastgezeten aan de Servisch-Hongaarse grens en is meerdere malen met grof geweld terug de grens over gezet. ‘Ik weet hoe het is om in zo’n nare situatie te zitten.’ Als hij foto’s van zijn eigen reis laat zien op zijn telefoon, schijnt de kwetsbaarheid weer even door zijn nieuwe, stoere imago heen. ‘Tegenover onze families houden we altijd de schijn op, laten we alleen leuke foto’s zien. Maar het leven was echt heel erg zwaar.’ Duizenden euro’s betaalde hij aan smokkelaars om Slovenië te bereiken. Dat hij er nu zelf geld mee verdient, vindt Durrab niet gek. ‘Ik heb onkosten en neem risico’s, maar ik knijp mensen niet uit.’
Transmediaproject Shadow Game
UitklappenUpdate (1 oktober 2020): Shadow Game heeft een Gouden Kalf gewonnen voor Beste Lange Documentaire.
Dit verhaal is onderdeel van het transmediaproject Shadow Game over minderjarige vluchtelingen in Europa, dat bestaat uit een lange documentaire, een serie korte documentaires en een fotoproject. Ruim drie jaar nu volgen Eefje Blankevoort en Els van Driel een aantal jonge vluchtelingen op hun weg door Europa. Ze ontmoeten de jongens in grensplaatsen waar ze zich klaarmaken voor de volgende etappe van hun reis, houden contact via WhatsApp en Messenger, volgen hun reis via audio- en videoberichten en ontmoeten hen op verschillende momenten op de route naar en in het land van bestemming. Zowel de lange documentaire Shadow Game als de korte docu Durrabs Labyrinth (27 min.) gingen in première tijdens het Movies that Matter Festival in april 2021. Volg het project op shadow-game.eu
of via @shadowgamefilm op Facebook of Instagram.
Op zijn telefoon laat hij zien welke route momenteel in zwang is. ‘Kijk, hier komen mensen de grens over’, zegt hij en wijst op een locatiepin op Google Maps. ‘Wij zorgen er dan voor dat er een auto klaarstaat om ze op te halen. Als ze het hebben gehaald, maken we een foto als bewijs, sturen die door aan de tussenpersoon en dan ontvangen wij ons geld.’ Maar dit keer is er iets misgegaan. ‘De motherfucker, ik maak ’m af.’ Durrab gaat tekeer tegen zijn vriend Hanan. Ene Ismail heeft hem bestolen. Durrab heeft het over duizenden euro’s. Hanan probeert zijn vriend te kalmeren. In hun vaste café The Box Bar bestellen ze een biertje.
Stapels geld
Welke rol Durrab precies speelt blijft gissen: soms schept hij op dat hij de baas is, laat hij foto’s van stapels geld zien en is hij vol bravoure over hoe hij de politie te slim af is. Op andere momenten laat hij doorschemeren dat hij gechanteerd wordt en gedwongen wordt te werken.
‘Nobody knows the real me’, zegt hij er zelf over. Hij lacht geheimzinnig en kijkt dan voor zich uit.
Het is moeilijk te achterhalen wat de waarheid is. Durrab heeft als Pakistaan weinig kans op asiel. Voor een jongen met een toekomstperspectief van illegale rozenverkoper lijkt het grote geld wellicht al snel aanlokkelijk. Met zijn beïnvloedbare puberbrein, dat consequenties nog niet goed overziet en kickt op adrenaline, is dat een explosieve combinatie. Het is ook goed mogelijk dat hij in handen is gevallen van de georganiseerde misdaad. Minderjarigen zijn handig als loopjongen omdat ze minder kans op gevangenisstraf lopen, zijn vaak kwetsbaar en daardoor makkelijker te manipuleren of zelfs te chanteren.
Dat dit leven zijn tol eist is duidelijk. Hij is mager, heeft donkere kringen onder zijn ogen en zijn onderarmen zitten vol littekens. ‘Als ik boos of verdrietig ben snij ik mezelf, de pijn doet me de rest vergeten’, vertelt hij zachtjes, zodat zijn vriend Hanan het niet hoort. Van de stoere gangster is weinig meer over. Het liefst zou hij dit leven achter zich laten, zegt hij dan. Maar de vraag is of hij ooit nog een uitweg zal vinden.
Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.