6 tips voor films en docu’s over mensenrechten in 2022

Wil je iets kijken dat er echt toe doet? Kun je niet kiezen uit het overweldigende aanbod? Kijk naar onze selectie van mooie films en documentaires over mensenrechten.

Ontvoering of ‘financiële arrestatie’? 

Voert de FARC een klassenstrijd tegen het grootkapitaal of is het een gewelddadige bende? Maakten de guerrilla’s zich schuldig aan ontvoeringen of pleegden zij ‘financiële arrestaties’? In de indrukwekkende documentaire Colombia in my arms doen filmmakers Jenni Kivistö en Jussi Rastas hun best om alle kanten van het conflict te laten zien. Ze spreken met FARC-guerrillero Ernesto die de politiek in wil, met cocaboeren die menen dat de echte criminelen in de regering zitten én met een vertegenwoordiger van de Colombiaanse elite die meent dat na het vredes-akkoord de Apocalyps nu echt aanstaande is. Die deal met de FARC uit 2016 leverde de conservatieve Colombiaanse president Juan Manuel Santos weliswaar de Nobelprijs voor de Vrede op, maar de wonden van meer dan een halve eeuw burgeroorlog zijn daarmee nog niet geheeld. Ook het geweld is niet voorbij, blijkt uit beelden van boeren die in het bos zijn doodgeschoten door Colombiaanse regeringstroepen. ‘Zo ziet de Nobelprijs voor de Vrede eruit’, luidt het cynische commentaar van een ooggetuige.                 

Jenni Kivistö en Jussi Rastas, Colombia in my arms, online te streamen via picl.nl

Opgroeien in de Innu-gemeenschap 

Kuessipan vertelt het verhaal van twee meisjes, Mikuan en Shaniss, die deel uitmaken van de Innu-gemeenschap in Quebec. De problemen waarmee de inheemse bewoners te maken hebben (racisme, het onrecht dat de Canadese overheid de Innu heeft aangedaan) spelen een rol, maar vormen niet de hoofdmoot. De speelfilm draait in de eerste plaats om de vriendschap tussen de twee, die in hun jeugd onafscheidelijk waren. 

Het contrast tussen hun families is enorm: Shaniss komt uit een gebroken gezin, Mikuan uit een warm nest. De gevolgen daarvan dreunen na in hun volwassen leven. Shaniss maakt haar school niet af, wordt jong moeder en heeft een gewelddadige vriend. Mikuan begeeft zich vaker buiten het reservaat, volgt een schrijfworkshop en krijgt een witte vriend die ze aanvankelijk verborgen houdt voor haar omgeving. Een schitterende film die zowel tragisch als hoopvol is.

Myriam Verreault, Kuessipan, zaterdag 2 april eenmalig te zien op televisiezender VRT Canvas

Homo in een orthodox-joods milieu 

Als zoon van een Russisch-Joodse immigranten-familie in het Brooklyn van de jaren tachtig is David een buitenstaander. Dat hij homo is, maakt het er niet makkelijker op. In het strikte joodse milieu kan David niet zomaar uit de kast komen. Terwijl zijn leeftijdsgenoten in de stad achter de meisjes aangaan, blijft hij alleen. 

David raakt bevriend met twee oudere Joodse mannen, Herschel en Itzik, die sinds het overlijden van hun echtgenotes samenwonen. Langzaam overwint David zijn schroom en op een goede dag durft hij voor het eerst een homocafé te bezoeken. Daar volgt ook de harde confrontatie met de aidsdreiging. Mooi, ingetogen speelfilmdebuut van documentaire-regisseur Eric Steel. 

Eric Steel, Minyan, online te streamen via picl.nl

Taal en ongelijkheid 

‘Wanneer je een samenleving wilt snappen, dan is het meest gevoelige instrument daarvoor de taal’, trapt Jan Blommaert af in de documentaire Woord x Macht x Strijd. Het is het begin van een boeiende uiteenzetting van een man die in België een belangrijke rol speelde in de debatten over migratie, racisme en diversiteit. Speelde, want de hoogleraar taal, cultuur en globalisering Blommaert overleed begin 2021 aan kanker. 

Documentairemaker Pieter De Vos dook kort daarvoor twee dagen met Blommaert de studio in. Het resultaat? Een masterclass van zo’n vijftig minuten waarin Blommaert uitlegt hoe taalgebruik ongelijkheid in stand houdt, en hoe extreemrechtse retoriek het discours de afgelopen decennia heeft beïnvloed. Hij hekelt politici die de taal van rechts-radicale partijen overnamen. ‘Als je het spel speelt binnen de krijtlijnen die zijn getrokken door je tegenstrever, kun je nooit winnen.’                      

Pieter De Vos, Woord x Macht x Strijd, www.janblommaert-documentaire.be.

Portret van een vergeten gebied 

Aan schilderachtige beelden geen gebrek in Hoogtijdagen, de mooie documentaire van Ben van Lieshout over het Kola-schiereiland, dat vanaf de Russische revolutie werd ontgonnen. Er is prachtige natuur en er zijn besneeuwde straten in Moermansk. Maar wat de meeste indruk maakt is het verval. Flatgebouwen zijn verlaten. Wat ooit een druk station was, is nu een ruïne. De kust van de Barentszzee is bezaaid met scheepswrakken. Jongeren proberen zo snel mogelijk weg te komen uit het gebied. Oudere bewoners vertellen ondertussen over hun geknakte idealen. De ineenstorting van de Sovjet-Unie maakte een eind aan een groot deel van de industriële activiteit in het gebied. Perestrojka betekende de ‘terugkeer naar autocratie en slavernij’, concludeert een man. Wie ziet hoe het gebied is veranderd, begrijpt zijn woede.                       

Ben van Lieshouten, Hoogtijdagen, 90 min., online te streamen via picl.nl

IJsberen en miltvuur 

De bewoners van Norilsk in het hoge noorden van Rusland keken gek op toen er in de zomer van 2019 opeens een ijsbeer in de straten van de industriestad opdook. In de documentaire On thin ice is te zien hoe mensen met het uitgemergelde en uitgeputte dier op de foto gingen. Dit hadden ze nog nooit meegemaakt. De vraag is of dat zo blijft. Door de oplopende temperaturen wordt het leefgebied van de ijsberen kleiner. In hun zoektocht naar voedsel belanden de dieren vaker op plaatsen waar ze vroeger nooit kwamen. 

De ijsbeer is bepaald niet het enige slachtoffer van de klimaatcrisis. De filmmakers laten zien hoe tal van diersoorten in de knel komen. Ook Siberische nomaden hebben het moeilijk. Zij worden in hun bewegingsvrijheid beperkt doordat meren en rivieren veel korter bevroren blijven. Adembenemend zijn de beelden van de waanzinnige kraters die ontstaan door het smelten van de permafrost. Zorgwekkend: bij het ontdooien van de grond komen niet alleen krachtige broeikas-gassen vrij, maar ook nog eens ziekteverwekkers, zoals miltvuur. 

Henry Mix en Boas Schwarz, On thin ice, online te streamen