Vrij!

  • Tekst:

    Misha Melita

  • Datum:

    30 november 2021

  • Leestijd:

    3 minuten

Kazachse dissident Aron Atabek overlijdt kort na zijn vrijlating

Dichter en activist Aron Atabek
© AI

Dichter en activist Aron Atabek mocht na vijftien jaar de gevangenis in Kazachstan verlaten vanwege zijn medische toestand. Nog geen twee maanden later is hij overleden.

My father was a slave of the Soviet State, / In the gold mines of Kolyma. / And my destiny, too, is repeating this pattern – / Of the Kolyma’s brutality.

In de gedichten van de Kazachse Aron Atabek (68) hoef je niet tussen de regels te zoeken naar zijn politieke ideeën; ze vormen de kern van zijn werk. In het gedicht ‘RE-ZO-NANCE’ beschrijft hij zijn achtergrond: zijn vader overleefde de Holodomor, de periode van extreme honger in de jaren dertig, onder Stalin. Daarna zat hij een aantal jaar vast in een strafkamp in Kolyma, in Siberië.

Kritisch over het bewind

In 1991 verliet Kazachstan de Sovjet-Unie en werd het land officieel een ‘democratie’, waarna president Noersoeltan Nazarbajev bijna twintig jaar lang de macht behield – tot hij in 2019 plotseling aftrad. Aron Atabek is altijd kritisch geweest over het autoritaire bewind.

Toen de autoriteiten in 2006 dreigden een van de buitenwijken van de grootste stad van Kazachstan, Almaty, te slopen, ging hij samen met bewoners en activisten de straat op. De betogingen draaiden uit op rellen, waarbij een politieman om het leven kwam. Atabeks betrokkenheid bij de dood van de politieman werd nooit bewezen, maar hij werd een jaar later veroordeeld tot achttien jaar cel voor het organiseren van ‘massale ongeregeldheden’. Van alle gearresteerde activisten, kreeg hij de langste straf.

In de gevangenis verloor de dichter en activist 35 kilo. Een foto van een uitgemergelde Atabek ging in september dit jaar de wereld over nadat zijn dochter de foto op sociale media plaatste. Op 1 oktober werd hij na vijftien jaar vrijgelaten. De rest van zijn straf, nog vier jaar, mocht hij thuis uitzitten vanwege zijn medische toestand. ‘Hij kan zijn armen en benen niet bewegen. We moeten hem met een lepeltje eten geven’, vertelde zijn dochter aan RTL Nieuws.

Naar buiten gesmokkeld

In 2012 schreef hij vanuit de gevangenis een kritisch artikel over de inmiddels afgetreden president Nazarbajev, dat naar buiten werd gesmokkeld en online werd gepubliceerd. Als reactie daarop werd hij verplaatst naar een isoleercel. Pas twee jaar later mocht hij weer terug naar een gewone cel.

Eerder wilden de autoriteiten Atabek gratie verlenen, maar hij weigerde, omdat de voorwaarde was dat hij schuld moest bekennen. Hij heeft altijd volgehouden onschuldig te zijn. Ook toen hij weer thuis kwam hield hij vol dat zijn straf onrechtmatig was. Zijn familie reageerde bij thuiskomst geschrokken op zijn medische toestand. Zijn dochter was nog maar een kind toen Atabek in de gevangenis terechtkwam. ‘Hij heeft niet gezien hoe ik volwassen ben geworden. We moeten elkaar waarschijnlijk opnieuw leren kennen’, vertelde ze aan RTL.

Zover heeft het niet kunnen komen, want eind november, nog geen twee maanden na zijn vrijlating, is Atabek overleden in een ziekenhuis in Almaty. Vanwege een coronabesmetting werd hij opgenomen in het ziekenhuis, waar hij werd behandeld voor Covid-19. Zijn dochter maakte het nieuws van zijn overlijden op 24 november bekend via sociale media. Volgens zijn zus zou Atabek zijn overleden aan een hartaanval.

Help mee andere gevangenen vrij te schrijven: www.writeforrights.nl

Misha Melita

Freelance journalist