De wereld is zo fout als een kersttrui

Oeigoerse dwang-elf

Ken je de kerstfilm Elf? Buddy (Will Ferrell) belandt per ongeluk als baby bij de Kerstman op de Noordpool, waar elven de klok rond werken om alle cadeautjes te maken voor kerst. Maar Buddy is een slechte elf. Hij haalt de dagelijkse quota niet. Hij ‘is de slechtste cadeautjesmaker ter wereld’, zoals hijzelf toegeeft. Dan komt hij erachter dat hij geen elf is maar een mens, en komt hij in de zoektocht naar zijn biologische vader en moeder in de ene potsierlijke situatie na de andere terecht.  

Vergeet de Noordpool. Het echte thuis van Kerstmis is de Chinese stad Yiwu, waar naar verluidt minstens twee derde van de wereldwijde kerstversieringen vandaan komt, zoals kerstballen, kerstslingers en lampjes. Waar al deze producten precies gemaakt worden is vaak lastig te achterhalen, maar zeker is dat ze voor een groot deel worden gemaakt door dwangarbeiders uit de Oeigoerse regio.

Hier is een mooi eigentijds verhaal van te maken. Denk aan een Han-Chinees die als kind per ongeluk in de Oeigoerse regio terechtkomt en opgroeit als Oeigoer. Zo komt de held van het verhaal in een ‘heropvoedingskamp’ terecht, maar hij is de slechtste cadeautjesmaker annex dwangarbeider ter wereld: het lukt hem niet om de quota te halen. Dan weet hij te ontsnappen en gaat hij in Beijing op zoek naar zijn echte ouders.  

Er bestaat overigens bewijs van een innige band tussen Xi Jinping en de Kerstman. In 2010 poseerde Xi met de Kerstman tijdens een reisje naar het Finse Lapland.

Krampus en de Kerstlichtjeskidnapping

In de Europese kerstverhalen wordt de Kerstman – of Sinterklaas – vergezeld door een zekere Krampus. Een boeman die stoute kinderen in een mand stopte om mee te nemen. In Nederland is de Krampusfiguur vermengd geraakt met de slaaf van Sinterklaas, oftewel Zwarte Piet. Verhalen over Krampus – of Piet – zijn al eeuwen een beproefde methode om kinderen bang te maken, en op die manier in het gareel te houden. In 2000 bleek dat tientallen kinderen uit de Chinese provincie Guizhou gekidnapt waren om aan het werk gezet te worden in een kerstverlichtingsfabriek. Een prima basis voor een goed verhaal, als de kinderen te veel aandacht naar zich toe trekken tijdens het kerstdiner. 

De Adidas-Grinch

Als je op zoek bent naar mooie schoenen voor de kerst, denk dan eens aan de Adidas ‘The Grinch’, een speciale editie van een Adidas-sneaker geïnspireerd op het iconische karakter de Grinch uit het boek How the Grinch stole Christmas van Dr. Seuss uit 1957. De Grinch is een groenharig wezen dat een hekel heeft aan de vrolijkheid van Kerstmis. De Adidas-Grinch is een felgroene harige schoen, die ongeveer het tegenovergestelde is van de veganistische schoenen van het merk Veja. Follow The Money ontdekte dat een deel van het leer van Adidas-schoenen afkomstig is van boerderijen die niet alleen bijdragen aan de ontbossing van het Amazonegebied, maar ook nog eens erbarmelijke arbeidsomstandigheden hebben, volgens de Braziliaanse arbeidsinspectie. 

Barbie in de Barbiefabriek

‘Met grote plannen en Kerstmis om de hoek, pakken Barbie en haar zussen hun koffers om hun tante Millie te bezoeken; maar in plaats daarvan belanden ze in een met sneeuw bedekt en superfeestelijk klein stadje. Wordt dit de beste kerst ooit?’ Ziehier de IMDB-omschrijving bij de film Barbie: Een fijne kerst (2011). Een rolbevestigende Barbiefilm met nog echte pre-global-warming-winters waar je anno nu niet meer mee aan kunt komen. 

De recente film Barbie uit 2023 doet dat veel beter, met feministische boodschappen en lhbtqia+-diversiteit. Het succes van de film zorgde voor een mooie omzetstijging. Maar wie maken die poppen? Nou, voornamelijk vrouwen. China Labor Watch ging undercover bij Chang’an Mattel, een fabriek in Dongguan, China. De fabriek is een direct eigendom van Mattel, het bedrijf achter Barbie. Het heeft alle ingrediënten voor een nieuwe Barbiefilm. Barbie in de Barbiefabriek, met multiculturele Barbies die zwaar onderbetaald worden en begluurd en betast worden door een vieze oude vintage Ken-barbiepop uit de jaren zestig. 

Een chocoladekransje van kinderhandjes

In A Christmas Carol schetste Charles Dickens hoe in de victoriaanse tijd straatkinderen werden misbruikt voor kinderarbeid. Hoewel het lang geleden en ver weg lijkt, is dat niet zo. De wereld van Dickens is veel dichterbij dan je denkt. De chocoladekransjes in de kerstboom zijn een mooie aanleiding om te beginnen over nieuw onderzoek van het Amerikaanse Bureau voor Internationale Arbeidszaken (ILAB) dat Nederland in verband brengt met kinderarbeid. Zestig procent van alle cacao komt uit Ivoorkust en Ghana. De boeren daar verdienen erg weinig en daarom worden ook kinderen ingezet bij het oogsten en verwerken van de cacaobonen. De grote winsten worden hier in Nederland gemaakt, het land dat de meeste cacao importeert uit West-Afrika, om het te verwerken tot cacaoboter en cacaopoeder. En Tony Chocolonely dan? Ja, die zijn irritant goed bezig, maar hun aandeel in de Nederlandse chocolademarkt is maar ongeveer 7 procent. Wereldwijd ver onder de 1 procent. En hoewel ze de intentie hebben om de wereld te verbeteren, is ook hun chocola nog niet vrij van kinderarbeid.  

Romcom in een sheiny kersttrui

Ook in romantische komedies speelt kerst vaak een belangrijke rol. Vroeg of laat duikt de love interest op in een glitterjurkje of een gênant lelijke kersttrui. Voor minder dan 20 euro kun je helemaal romcom gaan, met dank aan bedrijven als Shein. Veel kleding wordt nog steeds met de hand gemaakt in landen als Bangladesh, India en Vietnam. En maar een miniem deel van alle textielarbeiders verdient een leefbaar loon. De fast fashion industrie is een goudmijn voor kerstverhalen over onrecht, ongelijkheid en uitbuiting. (Over goudmijnen gesproken: daar werken trouwens ook veel kinderen.) 

Disclaimer: de wereld is zo fout als een kersttrui. Alle reden om bitter te zijn over de wereld en de Grinch uit te hangen. Maar vergeet niet de boodschap van het Grinch-verhaal: dat zelfs de meest verbitterde mensen kunnen veranderen wanneer ze liefde en gemeenschapszin ervaren. De ware vreugde van Kerstmis ligt in het delen van momenten met anderen. Wees niet die ethisch correcte doch liefdeloze mensenhater.