Cultuurtips februari 2019
In een hedendaagse goelag
Protesteren tegen Vladimir Poetin en zijn inmenging in Oekraïne is bepaald niet zonder risico. De Russische dissident Ildar Dadin moet zijn stille wake voor het Kremlin in 2015 bekopen met een veroordeling tot drie jaar strafkamp. In Schreeuw in de stilte beschrijft Birgit Virnich, correspondent voor de Duitse ARD, hoe het hem verging in de strafkolonie IK-7.
Het is een onthutsend verslag van de gang van zaken in een 21ste-eeuwse goelag. Dadin wordt gemarteld. Bewakers trekken zijn onderbroek uit en dreigen hem te verkrachten. Dagenlang wordt hij verscheidene malen in elkaar geslagen. Daarover klagen bij durft hij niet, uit vrees voor represailles. Wel schrijft Dadin een brief aan zijn vrouw, waarin hij de ontberingen uit de doeken doet. ‘Op 12 september 2016 hingen medewerkers van het strafkamp me aan handboeien op. Daarbij werden mijn schoudergewrichten bijna uit elkaar getrokken’, noteert hij bijvoorbeeld.
De brief blijkt Dadins redding. De tekst verschijnt online en wereldwijd spreken mensen steun uit voor de dissident, die begin 2017 werd vrijgelaten.
Ildar Dadin en Birgit Virnich
Schreeuw in de stilte (vertaling: Rob Hartmans)
Ambo Anthos
224 p., € 20,99
Verleidelijke leiders
In een essay in Foreign Affairs waarschuwde de Amerikaanse politiek commentator Fareed Zakaria eind jaren negentig al voor de opkomst van ‘illiberale democratieën’. Anders dan in Europa en Noord-Amerika bleken democratische verkiezingen in Rusland, Azië, Zuid-Amerika en Afrika geen garantie voor vrijheid, gelijkheid en burgerrechten.
Twintig jaar later heeft de illiberale revolutie met Viktor Orbán en Donald Trump ook Europa en de VS bereikt, constateert Caspar Thomas, redacteur bij
De Groene Amsterdammer en Amerika-correspondent voor Het Financieele Dagblad, in De autoritaire verleiding. In zijn toegankelijk geschreven en goed gedocumenteerde boek onderzoekt hij wat de aantrekkingskracht is van autoritaire leiders en uit welke intellectuele bronnen zij putten. Behalve aan Orbán en Trump besteedt hij ook ruim aandacht aan Poetin, Erdoğan en Narendra Modi, die in India electoraal succes boekt met zijn hindoenationalisme.
Casper Thomas
De autoritaire verleiding
Atlas Contact
304 p., € 21, 99
Solozeiler stuit op vluchtelingen
De sprookjesachtige solozeilvakantie van Rike, een geweldige rol van Susanne Wolff, verandert in een nachtmerrie als zij op een afgeladen vissersboot met vluchtelingen stuit. Als ze tegen het advies van de kustwacht in de boot nadert, springen verscheidene opvarenden overboord. Slechts één jongen, Kingsley (een rol van Gedion Oduor Wekesa), slaagt erin haar kleine zeilboot te bereiken. De anderen verdrinken.
Naar de mensonterende taferelen op de vissersboot kun je als kijker alleen maar raden. Net als Rike zien we de opvarenden slechts van grote afstand. Duidelijk is wel dat de situatie aan boord van de boot met vluchtelingen alsmaar penibeler wordt. Dat Rike, Kingsley en de vluchtelingen eindeloos moeten wachten op de door de kustwacht beloofde hulp is een mooie metafoor voor de weifelachtige houding van het Westen ten aanzien van de vluchtelingencrisis.
Bekijk trailer.
Wolfgang Fischer
Styx
Nu in de bioscoop
Recyclen in de hel
Als je oude telefoon niet op de juiste wijze wordt gerecycled, is de kans groot dat hij op een dag in het Ghanese Agbogbloshie belandt. Onwaarschijnlijke hoeveelheden afgedankte computers, monitoren, smartphones, ijskasten en zelfs complete bussen worden daar gedumpt in een voormalig moeras dat de bewoners Sodom noemen. De lucht is er even zwart als de grond. Overal smeulen vuurtjes, zodat de zesduizend mannen, vrouwen en kinderen die er werken de waardevolle metalen uit de oude apparatuur kunnen halen. Meer bescherming dan een paar handschoenen hebben ze niet.
‘Wij zijn de beste recyclers van de wereld’, vertelt een van de bewoners van de vuilstort die in de schokkende documentaire Welcome to Sodom wordt geportretteerd. Deze hel op aarde biedt inkomsten aan de allerarmsten en blijkt ook een toevluchtsoord voor mensen die elders niet welkom zijn, zoals een Joodse homo die graag William Shakespeare en Bernard Shaw leest. Absolute ster van de film is een meisje dat zich al haar hele leven een jongen voelt. Met een magneet verzamelt ze ijzer. Ondertussen droomt ze van een leven als astronaut.
Bekijk trailer.
Christian Krönes
Welcome to Sodom
In februari bij Movies that Matter on Tour en in maart op het Movies that Matter Festival
www.moviesthatmatter.nl
Kunst als vorm van verzet
Met een paar eenvoudige kleurvlakken zet kunstenaar Song Byeok de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-Un neer, tegen een felrode achtergrond. Een muurschildering, want op de voorgrond van het schilderij scharrelt een hond. Het beest tilt zijn poot op en plast in een keurig boogje tegen het portret.
Hij was doodsbang toen hij voor het eerst een Noord-Koreaanse dictator schilderde. Song Byeok herinnert het zich nog goed. Zijn leven lang was hij ervan overtuigd geweest dat de leider van zijn land de beste man ter wereld was. Een god, bijna. Als officiële propagandakunstenaar van het regime had hij jarenlang leuzen en taferelen geschilderd die de leiders ophemelden. Maar dat is veranderd. Sinds hij het land ontvluchtte, spaart hij het regime niet meer. ‘Met mijn kunst probeer ik de wereld nu te informeren over de pijn van de 25 miljoen Noord-Koreanen die nog steeds lijden onder de dictatuur’, schrijft hij vanuit Zuid-Korea, waar hij tegenwoordig woont.
Hoe kan kunst een vorm van verzet zijn? Die vraag is op de achtergrond aanwezig in de expositie Art of Resistance in galerie Power of Art House in Amsterdam. De tentoonstelling brengt kunstenaars uit verschillende totalitaire regimes bij elkaar: naast Song Byeok ook de Russische tekenaar Victoria Lomasko, de Sudanese cartoonist Khalid Albaih en de Braziliaanse street artkunstenaar Mundano. Met hun werken geven ze een inkijkje in het leven in onderdrukking. Alleen het afbeelden van een dictator of van het dagelijks leven in een dictatuur kan dan al een daad van verzet zijn.
Song Byeoks geloof in het regime begon te wankelen in de jaren negentig, toen Noord-Korea te maken kreeg met een grote hongersnood. Miljoenen mensen kwamen om het leven, onder wie Byeoks vader, moeder en zus. Zelf overleefde hij ternauwernood een half jaar strafkamp, waar hij terecht was gekomen nadat hij had geprobeerd om de grens met China over te steken, op zoek naar eten. Na zijn vrijlating lukte het hem wel om te vluchten. Tegenwoordig zet hij zijn schilderkunst in tegen het regime. Onder pseudoniem, want hij wordt nog steeds gezocht.
Byeok gebruikt de beeldtaal van het regime om de onderdrukking van de bevolking te verbeelden. We zien veel soldaten en arbeiders, rijen anonieme mensen die het hoofd buigen voor de leiders. Veel vlaggen en sterren. Hij schildert de leuzen van het regime in een nieuwe, soms satirische, soms ironische context. ‘Wij zijn gelukkig’, staat er naast een afbeelding van een uitgemergeld kind. ‘The Sun of the 21st Century’ boven de muurschildering met de plassende hond.
‘Kunstzinnige klokkenluiders’ noemt Power of Art House Byeok en de andere kunstenaars van Art of Resistance. Ze tonen mensenrechtenschendingen, ze ontwarren en becommentariëren het achterliggende systeem maar belichten ook het alledaagse leven dat de media niet vaak haalt. Kijk bijvoorbeeld eens van dichtbij naar de tekeningen van Victoria Lomasko, die een Rusland tekent van feministen, sekswerkers, protesterende vrachtwagenchauffeurs en jongeren in jeugdgevangenissen. Of naar de scherpe politieke spotprenten van Khalid Albaih, die hij verspreidt via sociale media omdat hij ze niet in een lokaal medium kan publiceren.
Stuk voor stuk zijn de werken van Art of Resistance krachtig, maar vooral bij elkaar geven ze een confronterend beeld van onderdrukkende regimes dat voorbijgaat aan de clichés. Kunst kan een wapen tegen onderdrukking zijn. Of zoals Song Byeok het zegt: ‘Kunst gaat niet alleen over schoonheid en elegantie. Kunst kan enger zijn dan wapens.’ Brechtje Keulen
Song Byeok e.a.
Art of Resistance
1 februari-15 mei 2019
Galerie Power of Art House
www.power-of-art.nl
