Charles Ghankay Taylor (2)

Het zal je maar gebeuren. Sta je bekend als Dictator Hunter, hoofdpersoon in de gelijknamige documentaire over de pogingen een Afrikaanse leider met bloed aan zijn handen berecht te krijgen, wordt een artikel van je gebruikt ter verdediging van Charles Taylor, een al even ‘besmette’ ex-dictator.

Dit overkwam Reed Brody, woordvoerder van het Brusselse kantoor van Human Rights Watch woensdag, tijdens de voorlopig laatste zitting in het proces tegen de Liberiaanse ex-president Charles Taylor. Aanklagers, verdediging en de verdachte konden daar nog een keer het woord voeren, om de rechters van het Speciale Hof voor Sierra Leone te ‘helpen’ bij het bepalen van de strafmaat.

Taylor was al schuldig bevonden aan elf oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid op 25 april, omdat hij de wrede rebellen van het RUF had ‘geholpen en bijgestaan’ bij hun massale moordpartijen, verkrachtingen en verminkingen in Sierra Leone. Nu wees Taylors advocaat Courtenay Griffiths op verzachtende omstandigheden, in de hoop dat de rechters de eis van de aanklagers (maar liefst 80 jaar celstraf) niet zouden overnemen.

Rwanda

Griffiths noemde de rol die Frankrijk speelde in Rwanda, aan het eind van de genocide in 1994. Tijdens de ‘Opération Turquoise’ beschermden Franse troepen Rwandese vluchtelingen, waardoor ze konden ontkomen naar Congo, het toenmalige Zaïre. Onder de vluchtende Rwandezen bevonden zich talloze plegers van genocide op Tutsi’s en gematigde Hutu’s. Frankrijk heeft zich nooit moeten verantwoorden voor de wijze waarop het de genocidaires ‘hielp en bijstond’, aldus Griffiths. Hierna noemde hij Brody, die op 9 mei een artikel wijdde aan de schuldigverklaring van Taylor.

Dezelfde juridische redenering die voor Taylors schuldigverklaring is gebruikt, kun je ook loslaten op Moskou en Washington, schreef Brody,  ‘die militaire assistentie verlenen aan misdadige troepen een halve wereld verderop’. ‘Neem het geval van oud-minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger en Oost-Timor’, citeerde Griffiths uit het stuk. ‘Vrijgegeven documenten onthullen dat na de Timorese onafhankelijkheidsverklaring in 1975 Kissinger and president Gerald Ford de Indonesische president Suharto het groene licht gaven voor de invasie van het land. Zij deden dat tijdens een ontmoeting in Jakarta één dag voor de invasie, gedreven door de angst dat Oost-Timor een  communistische voorpost werd. De VS voorzagen het Indonesische leger daarna van 90 procent van zijn wapens, en Kissinger zelf beschreef de relatie van zijn land met Indonesië als ‘donor-cliënt’. Aldus Brody, in zijn pleidooi ook misdaden van grootmachten aan te pakken.

Play Station

Griffiths gebruikte het citaat om aan te tonen hoezeer met twee maten wordt gemeten. Wat is eigenlijk het verschil, vroeg hij, tussen de wandaden gepleegd door een kindsoldaat, of door een ‘drone’, een onbemand vliegtuig. Dit wordt net als bij ‘Play Station’ op afstand bestuurd, zei hij, maar werpt bommen af die evengoed slachtoffers maken onder vrouwen en kinderen.

Ook Taylor zelf, die een half uur kreeg om de rechters toe te spreken – en de rest van de wereld online – onderstreepte het ‘politieke karakter’ dat zijn proces volgens hem heeft. ‘Ik heb nooit een eerlijke kans gehad’, constateerde hij droogjes in zijn betoog, waarin hij met verve de ‘onbegrepen staatsman’ speelde.

Hij herhaalde nog wel, zij het iets te plichtmatig, zijn ‘diepe spijt’ over het ‘verlies van levens en ledematen’ in Sierra Leone. Ook uitte hij zich opvallend mild over zijn drie rechters, die de nu zes jaar durende zaak ook maar in hun schoot geworpen hadden gekregen. Hij feliciteerde hen zelfs met het vervolg van hun loopbaan ‘in grotere zaken dan deze’. Wijselijk onthielden ze zich van een reactie – nog geen knikje was te ontwaren.

Mangoboom

Aanklager Brenda Hollis deed woensdag echter alle tegenwerpingen van de verdediging af als irrelevant. Een celstraf van 80 jaar was meer dan terecht, vond ze, omdat Taylor de oorlog in Sierra Leone lang had laten voortduren. ‘Als je de wortel van de mangoboom afkapt, zal hij sterven’, citeerde ze een traditionele leider uit Sierra Leone. Taylor was die wortel, en wel een dubbelhartige, met een ‘januskop’: hij had het over vrede en nam deel aan vredesonderhandelingen, terwijl hij tegelijkertijd clandestien wapens bleef leveren aan de wrede rebellen van het RUF.

Het heeft wel iets moois dat Griffiths, de in Jamaica geboren, gehaaide advocaat uit Groot-Brittannië, nog eens de aandacht van de wereld vestigt op de ‘januskop’ van de internationale wereldpolitiek. Het mag best herhaald worden hoezeer in de geschiedenis met twee maten wordt gemeten. De denkfout, uiteraard, is dat het onbestraft blijven van de ene misdaad een reden zou zijn andere misdadigers ook te ontzien.

Leeftijd

Mogelijk maakt Griffiths meer kans bij de rechters met zijn beroep op de leeftijd van Taylor. Wie een 64-jarige 80 jaar cel geeft, legt hem in feite levenslang op, benadrukte hij. Dat is een straf die het Speciale Hof voor Sierra Leone formeel niet mag opleggen.

Los van Taylors huidige leeftijd is het moeilijk voor te stellen dat het hof op 30 mei, als het de strafmaat bekend maakt, Taylor een hogere straf geeft dan RUF-leider Issa Hassan Sesay kreeg. Sesay werd in 2009 veroordeeld tot 52 jaar, omdat hij ‘individueel verantwoordelijk’ was voor 18 aanklachten van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, zeven meer dan tegen Taylor zijn opgesteld. Sesay’s rol ging ook veel verder dan ‘helpen en ondersteunen van‘ (aiding and abetting) oorlogsmisdaden. Maar ook als Taylor ‘slechts’ 30 jaar zou krijgen, moet hij erg op zijn gezondheid letten om ooit weer vrij man te kunnen zijn.