Amsterdam, april 2022 

Beste soldaat,

Mijn naam is Vlada, en ik leefde een aantal jaar in Grozny tijdens de oorlog. Mijn moeder raakte gewond, mijn huis werd gebombardeerd. 

Ik schrijf deze brief omdat ik weet dat het voor jou vandaag moeilijk is in deze koude wereld. Mogelijk denk je dat er veel vijanden om je heen zijn, maar dat is niet zo. Ik weet hoe moeilijk het is als je nergens van kunt leven, hoe je wanhopig kunt worden en bedenken dat  het zin heeft om geld te kunnen verdienen in een oorlog. Tijdens de oorlog ontmoette ik veel hongerige soldaten die trouw zwoeren aan hun staat, maar de staat zorgde niet voor hun voedsel.  

Tijdens de oorlog in Tsjetsjenië waren er geen mobiele telefoons, elektriciteit, gas of water. Mijn grootvader, een veteraan van de Tweede Wereldoorlog, leerde me kaarsen maken met paraffine en veters. Ik verkocht of ruilde deze kaarsen voor brood of stoofpot. 

Op een dag kwam er een vrachtwagen met soldaten naar de markt. Ze hadden allemaal een uniform aan, en één van hen had een gebreid karmozijnrood vest, het leek wel een vrouwenvest. Hij kwam naar me toe, vertelde dat hij Seryozha heette en dat hij 18 was. Daarna glimlachte hij en vroeg me naar mijn naam. Seryozha had heldere blauwe ogen. Ik vond hem leuk.  

Vrouwenvest

Seryozha vertelde dat ze al een paar dagen niet hadden gegeten en dat ze op de markt onder het puin een kluis met geld hadden gevonden. Seryozha kauwde op het brood dat hij kocht met het gevonden geld. Ik keek naar zijn karmozijnrode vest en dolde met hem: ‘Je hebt een vrouwenvest aan, Seryozha.’ Hij vertelde dat zijn moeder dit vest voor hem had gebreid, zodat hij het warm had.   

We spraken af dat hij morgen weer zou komen en we opnieuw zouden kletsen. 

De volgende dag maakte ik kaarsen en stiftte mijn lippen, maar Seryozha kwam niet. Een paar dagen later kwam zijn kameraad naar de markt, verward, vies, met tranen in zijn ogen. 

Hij zei dat Seryozha die nacht is gestorven, en voordat hij stierf, vroeg hij om mij te vertellen dat hij me wilde zien. Ik verstijfde en dacht: waarom heb ik om zijn vest gelachen? En hoe is het nu met zijn moeder? 

Jaren later ontmoette ik soldaten die in Tsjetsjenië hadden gevochten. Sommigen hielden er fysieke verminkingen aan over, anderen een verminkte ziel.   

Na vier jaar leven in een oorlog kreeg ik last van een depressies. De eerste jaren wilde ik terugkeren naar de oorlog, een vredig leven verveelde me enorm. Twee keer heb ik geprobeerd mezelf te doden, omdat ik het moeilijk vind om vreugde te voelen. Veel mensen begrijpen me niet. 

Al achttien jaar lang heb ik dagelijks injecties nodig, tegen de pijn en de spierspasmen – als gevolg van PTSS (post-traumatische stressstoornis). Ik heb last van nachtmerries en slapeloosheid. Mijn moeder kon niet wennen aan een vreedzaam leven. Ze was actrice. Tijdens de oorlog werd haar arm eraf gerukt. Mama stierf op straat aan alcoholisme.  

Tegenwoordig leer ik elke dag te glimlachen en vreugde te voelen. 

Tranen

Ik weet dat politici die bevelen geven en jou de oorlog in sturen, zelf niet op het slagveld staan, net als hun kinderen en geliefden. Maar jou, mijn beste soldaat, vertellen ze over patriottisme, over een vijand, en ze sturen jou om te sterven in een oorlog met ons broedervolk in Oekraïne. Is dit de tranen van jouw moeder waard? Is dit de tranen van jouw geliefde waard? Is dit het waard dat jouw kind zonder vader moet opgroeien? Ik denk dat we allemaal vrij zijn en dat we ons leven zelf kunnen invullen. We moeten niet luisteren naar dictators die geen waarde hechten aan onze levens. Ik ben er zeker van dat de held van deze oorlog de soldaat zal zijn die deze oorlog stopt en weigert eraan deel te nemen.   

Ik wil de woorden van Charlie Chaplin citeren uit de film The Great Dictator, die hij maakte aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. De film werd verboden in nazi-Duitsland: 

‘Soldaten! Vecht niet voor slavernij, maar voor vrijheid. In Lucas 17 staat: “Het Rijk Gods zit in mensen.” Niet in één man of één groep, maar in álle mensen, in jullie, de mensen, jullie hebben de macht, de macht om je toekomst te bouwen, de macht om geluk te creëren. […] Laat ons vechten voor een nieuwe wereld, een fatsoenlijke wereld, een wereld waarin iedereen een kans heeft om te werken, een wereld die je een toekomst biedt en zekerheid op je oudere dag. De bruten kwamen aan de macht door deze beloftes te maken, maar ze logen!  […] Dictators bevrijden zichzelf, terwijl ze van andere mensen slaven maken. […] Laat ons vechten om de wereld te bevrijden, weg met de grenzen, weg met hebzucht, haat en onverdraagzaamheid. Laat ons vechten voor een wereld van redelijkheid, een wereld waar wetenschap en vooruitgang zullen leiden tot geluk voor eenieder. Soldaten! In naam van de democratie: Laat ons allen verenigen.’ 

Vertaling door Dasha van Amsterdam.

Lees hieronder het origineel in het Russisch:

Дорогой солдат, меня зовут Влада, и я прожила несколько лет на войне в Грозном. Моя мама была ранена, мой дом бомбили.

Я пишу это письмо, так как знаю, что сегодня тебе тяжело в этом холодном мире. Возможно, ты думаешь, что кругом много врагов, но это не так. Я знаю, как тяжело, когда нет средств к существованию, как можно впасть в отчаяние и найти смысл в заработке на войне. На войне я встречала много голодных солдат, которые давали присягу своему государству, но государство не заботилось об их питании.

На войне в Чечне не было мобильных телефонов, электричества, газа, воды. Мой дедушка — ветеран Второй Мировой войны, научил меня делать свечи из парафина и шнурков. Я продавала или меняла свечи на хлеб или тушенку.

Однажды на рынок приехал грузовик с солдатами. Все в форме, а один в вязаной кофте малинового цвета, она была похожа на женскую. Он подошел ко мне, представился Сережей, сказал, что ему 18 лет, потом улыбнулся и спросил мое имя. У Сережи были чистые голубые глаза. Мне он понравился. Сережа рассказал, что их не кормили уже несколько дней, и что на рынке под завалами они нашли сейф с деньгами. Сережа жевал хлеб, который купил на найденные деньги. Я смотрела на его малиновую кофту и смеялась над ним: “Женская кофта у тебя, Сережа”. Он ответил, что это мама связала ему эту кофту, чтобы ему было тепло здесь. Договорились с Сережей, что завтра он приедет, и мы снова поболтаем.

На следующий день я сделала свечи и накрасила губы, но Сережа не приехал. Через несколько дней на рынке ко мне подошел его сослуживец, растерянный, грязный, в его глазах были слезы. Он сказал, что Сережа погиб той ночью, а перед смертью он попросил мне передать — передать, что он хотел меня увидеть. Я стояла как вкопанная и думала, зачем же я над его кофтой смеялась? И как же теперь его мама?

Потом, спустя годы, я встречала солдат, которые воевали в Чечне. Кто-то на всю жизнь остался физическим калекой. А у кого-то на всю жизнь искалечена душа.

После четырех лет жизни на войне меня беспокоит депрессия. Первые несколько лет, я думала, как мне вернуться на войну, в мирной жизни мне было слишком скучно. Дважды я пыталась убить себя, потому что мне сложно испытывать радость, и многим людям меня не понять. На протяжении восемнадцати лет мне приходится делать ежедневные инъекции от болей и мышечных спазмов — это синдром ПТСР (посттравматическое стрессовое расстройство). Меня мучают кошмары и бессонница. Моя мама не смогла научиться жить мирной жизнью. Она была актрисой, на войне ей оторвало руку, умерла мама на улице от алкоголизма. Теперь каждый день я учусь улыбаться и испытывать радость.

Я знаю, что политики, которые отдают приказы и отправляют тебя на войну, сами не находятся на поле боя, также на поле боя не находятся их дети и близкие. Но тебе, мой дорогой солдат, они рассказывают о патриотизме, о неком враге, и отправляют на смерть в войне с братским народом Украины. Разве это стоит слез твоей матери? Разве

это стоит слез любимой женщины? Разве это стоит того, чтобы твой ребенок вырос без отца? Я думаю, мы все свободны, и мы можем выбирать нашу жизнь сами. Мы не должны слушать диктаторов, для которых нет ценности наших жизней. Я уверена, что героем станет солдат, который остановит эту войну и откажется в ней участвовать.

Я хочу процитировать слова Чарльза Чаплина из фильма «Великий диктатор», который он снял накануне Второй Мировой войны, но фильм был запрещен в нацистской Германии:

«Солдаты! Не сражайтесь за рабство! Сражайтесь за свободу! В главе семнадцатой Евангелия от Луки сказано: «Царство Божие внутри вас» — не одного человека, не группы людей, но во всех людях, в вас, вам принадлежит власть, власть строить будущее, власть строить счастье. Вам принадлежит власть сделать эту жизнь свободной и прекрасной, сделать эту жизнь удивительным приключением.

Так, во имя демократии и мира, используем эту власть! Объединимся! Будем сражаться за новый мир, честный мир, который даст каждому возможность работать, который даст вам будущее и обеспеченную старость. Обещая вам это, звери пришли к власти, но они лгали! Они не выполнили своих обещаний, и никогда их не выполнят. Диктаторы делают свободными себя, но порабощают народ. Будем сражаться за выполнение этих обещаний! Будем сражаться, чтобы освободить мир, покончить с границами покончить с жадностью, ненавистью и нетерпимостью. Будем сражаться за мир разума, мир, где наука и прогресс приведет к счастью для всех.»

Lees hier de tweede brief van Vladlena Sandu.