Het is paradoxaal genoeg ook een manier van te veel zien. Racisme is ook iemand denken te zien die er helemaal niet is – een ondergeschikte, een crimineel, een angstwekkend of vijandig individu. De blik zit dan vol met vooroordelen. En dat is eigenlijk ook een manier van wegkijken.
Black Lives Matter betekent: wij willen gezien worden zoals we zijn. Racisme afleren betekent dus ook: beter leren kijken, en onbevooroordeeld leren kijken, leren iemand te zien zoals die is. Een ander verleden zien en erkennen, een ander heden ook, maar een gedeelde toekomst. Zien dat iemand zwart is, en dat tegelijkertijd niet meer zien.
Fotografen spelen daarbij een ontzettend belangrijke rol. Zij kunnen de ongeziene dichtbij brengen, thuis, op het werk, op school en op straat, om zichtbaar te maken dat die lijdt en boos is, en tegelijkertijd geen vreemde is, geen ‘ander’. Zo’n fotograaf was in de jaren veertig tot zeventig Gordon Parks, die in de VS de overwegend zwarte wijken in trok en vastlegde wat hij zag – de genegeerde leefwereld waar hij vandaan kwam. Zijn zwart-witbeelden zijn nog steeds krachtig, je vindt ze onder meer op Instagram (#gordonparks).
Wanhopige protestacties
Daar vind je ook de Jamaicaanse, in Brooklyn woonachtige fotograaf en activist Radcliffe ‘Ruddy’ Roye (#ruddyroye). Hij staat in de traditie van Parks, hij trekt eropuit en maakt het leven van zwarten in Amerika zichtbaar. Geregeld zijn dat bij Roye mensen die demonstreren, van heel recent na de dood van George Floyd tot eerdere wanhopige protestacties (hij fotografeert er vaak als journalist voor Time Magazine), sinds het begin van de Black Lives Matter-beweging in 2013. Daarnaast maakt hij schitterende portretten van mensen die hij op straat tegenkomt of die hij bezoekt voor opdrachten of eigen werk. Mensen met een verhaal (waarover hij geregeld ook schrijft bij de foto’s). Zoals het voormalige ganglid die zijn schotwond en zijn zoontje toont, zijn verleden en zijn toekomst: hij wil niks meer met de gewelddadige bendes te maken hebben.
Wat zie jij op deze foto’s, als je goed kijkt? Dat moet iedereen voor zichzelf uitmaken. Mij valt op dat de Amerikaanse vlag er zo vaak op voorkomt. Ze zeggen: zie mij, ik ben een Amerikaan.
