Een man rookt buiten een sigaretje terwijl hij naar het scherm van zijn telefoon kijkt. Het is een tafereel dat zich miljarden malen per dag over de hele wereld herhaalt. En dat, zonder toelichting op een foto gezet, eigenlijk maar heel weinig zegt. Waar staat hij, waar kijkt hij naar? Ontspant hij zich, houdt hij even pauze van zijn werk, scrolt hij doelloos door Instagram? Of is er meer aan de hand?
Op deze foto (hieronder) zeker. Veel reportagefoto’s hebben wat context nodig om te weten wat ze precies vertellen, maar in het geval van het Israëlisch-Palestijnse conflict kun je bijna aan de gang blijven. En dan nog: tot een definitieve betekenis van zo’n beeld kom je waarschijnlijk nooit, elke partij ziet er weer iets heel anders in. Maar we kunnen altijd een poging wagen om in het menselijke midden uit te komen.
Kamp Jerash
Heel in het kort zou je kunnen zeggen dat deze man, de 34-jarige Palestijn Abed Allah, op het intense kruispunt leeft van twee drama’s binnen deze al zo lang voortdurende tragedie. Het ene zie je door vanaf deze foto uit te zoomen. Voor het andere moet je juist op dat telefoonscherm turen.
Eerst eens Abed Allahs omgeving bekijken. Hij staat hier in het zogeheten kamp Gaza. Dat bevindt zich niet in Gaza, maar in Jordanië. De oorspronkelijke naam is kamp Jerash. Het kreeg zijn bijnaam vlak na de oprichting in 1968, toen hier na de Zesdaagse Oorlog tussen Israël en zijn buurlanden in 1967 meer dan tienduizend vluchtelingen uit de Gazastrook werden opgevangen.
De ramp
Deze oorlog is de eerste tragedie die nog altijd voortduurt – waarbij op de achtergrond de nog grotere Arabisch-Israëlische oorlog van 1948 speelt, Al Nakba voor Palestijnen, De Ramp. Beide gewapende conflicten uit de beginjaren van de Israëlische staat brachten grote stromen Palestijnse vluchtelingen op gang. De kampen waarin zij werden opgevangen bestaan nog steeds en zijn uitgegroeid tot hele steden. De inwoners – naar schatting in de hele regio nu zo’n anderhalf miljoen, voelen zich nog altijd tijdelijke bewoners, ook al zijn ze voor een groot deel inmiddels niet eens meer geboren op de plek waar hun familie vandaan vluchtte. Hier zie je een aantal van hen geportretteerd, van jong tot oud, allemaal terugverlangend naar het thuis waarvan zij of hun ouders of grootouders werden verdreven. De Spaans-Peruaanse fotograaf Moises Saman maakte de serie voor The New York Times.
Ze voelen zich nog altijd tijdelijke bewoners, ook al zijn de meesten niet eens geboren op de plek waar hun familie vandaan vluchtte
Oorlog
En waar kijkt Abed Allah dan naar op zijn telefoon? Waarschijnlijk naar het echte Gaza, naar de tweede tragedie. Want daar zitten zijn vrouw en zoon, gevangen in de gruwelijke oorlog die zich sinds de afschuwelijke aanval van Hamas op 7 oktober 2023 afspeelt. Zij komen oorspronkelijk uit Gaza, waren op familiebezoek en kunnen nu niet meer weg. Ze proberen te ontkomen aan de bombardementen en lijden honger. Abed Allah kan ze vanaf zijn telefoon – als hij ze al kan bereiken – alleen een hart onder de riem steken. Ik weet wel zeker dat hij veel liever ontspannen voor zijn eigen thuis door Instagram had zitten scrollen.
