Bedrijven en hun streken
Een topman van Unilever hield zijn Shell-collega daarop voor dat ‘hij de markt aan het verpesten was’. Willem van Genugten‚ hoogleraar internationaal recht‚ was erbij en vertelde er onlangs over op een conferentie over mensenrechten en het bedrijfsleven aan de Universiteit van Tilburg.
Inmiddels is er nogal wat veranderd. Veel multinationals hebben de ‘Ruggie Principles’ voor mensenrechten onderschreven‚ de gedragscode ontwikkeld door John Ruggie‚ die in 2011 is aangenomen door de Verenigde Naties. Unilever is Shell voorbijgestreefd en scoort het hoogst van de tien voedingsconcerns die Oxfam geregeld doorlicht op duurzaamheid en mensenrechten. Al wordt ook dit bedrijf nog wel eens ingehaald door het verleden (editie sept 2015).
Maar is het genoeg? Voldoen afspraken op basis van vrijwilligheid om arbeiders te beschermen tegen uitbuiting en slavernij? Nee‚ vonden Ecuador en Zuid-Afrika‚ en initieerden onderhandelingen over een VN-verdrag dat multinationals aan banden legt. Nee‚ zeiden vier in Tilburg aanwezige advocaten uit Nederland, Italië, Groot-Brittannië en Duitsland‚ die processen voeren tegen bedrijven – zoals Remo Klinger (editie sept 2015, pagina 16), die het Duitse textielbedrijf KiK aanklaagt bij wiens toeleverancier in Pakistan door nalatigheid 289 doden vielen.
Van Genugten maande het publiek tot realisme. ‘Tel je zegeningen’‚ was zijn boodschap‚ doelend op de grote vooruitgang die Ruggies richtlijnen brachten. Verwacht niet te veel van een VN-verdrag dat na jaren onderhandelen door zó weinig landen wordt geratificeerd dat het tandeloos blijft‚ zei hij ook.
Nederland deelt die mening‚ aldus de vertegenwoordiger van Buitenlandse Zaken. Ze betwijfelde of Nederland ging meepraten over het verdrag. ‘Dat is toch een cirkelredenering?’‚ zei iemand in het publiek. ‘Je wilt geen verdrag dat te weinig landen hebben getekend‚ dus blijf je weg – zodat te weinig landen het tekenen.’
Een lijst bedrijven die het minder nauw nemen met de mensenrechten toont in elk geval hoe vaak mooie principes nog worden ‘vergeten’. Tegelijkertijd blijkt nota bene in de verlichte dictatuur Ethiopië dat dwingende regels goed uitpakken op de werkvloer‚ zonder dat ze investeerders afschrikken (editie sept 2015, pagina 12).
Dwang of vrijwilligheid? Het beste lijkt een mix. Maar wie vooral de oren laat hangen naar het bedrijfsleven‚ zoals Nederland lijkt te doen‚ is te goed van vertrouwen. Zoals de Volkskrant onlangs een voedingsdeskundige citeerde‚ over afspraken met voedselproducenten ter bestrijding van overgewicht: je overlegt ook niet met de vos over de hoogte van het hek om het kippenhok.
