Afghanistan: het grotere verhaal

Deze zomer was Afghanistan volop in het nieuws: wie gaan we evacueren, wat heeft Sigrid Kaag wel of niet gezegd? Maar om echt te begrijpen wat de terugtrekking van de Amerikanen betekent, is meer diepgang nodig.

‘Ik begin mijn dag met het kijken naar de lege straten van Kabul, zijn bewoners geschokt. De geschiedenis herhaalt zich zo snel’, tweet Fawzia Koofi, Afghaans vrouwenrechtenactivist en politicus op 16 augustus, een dag nadat Talibanstrijders de Afghaanse hoofdstad veroverden. Ook in de jaren negentig maakte Koofi een machtsovername van de Taliban mee. Ze studeerde medicijnen, totdat de nieuwe machthebbers onderwijs voor vrouwen verboden.

Nadat de VS in 2001 Afghanistan waren binnengevallen, werd ze parlementslid. Alhoewel ze blij was met het vertrek van de Taliban destijds, is ze ook kritisch op buitenlandse inmenging: ‘We willen dat alle internationale troepen vertrekken. Hun aanwezigheid is vanuit geen enkel oogpunt duurzaam.’ En Afghanistan heeft nogal wat buitenlandse bemoeienis meegemaakt. Oorlogen met de Britten, bezetting door de Sovjet-Unie en de inval van de Amerikanen. Het land is voortdurend strijdtoneel van fricties tussen andere landen. Met honderdduizenden vooral burgerslachtoffers tot gevolg. Hoe heeft het zover kunnen komen?

Het grotere verhaal

Met het drieluik Oorlog in Afghanistan wil Balie-programmamaker Gatool Katawazi deze vraag beantwoorden. Volgens haar is het tijd voor het grotere verhaal. Deze zomer was Afghanistan volop in het nieuws: wie gaan we evacueren, wat heeft Sigrid Kaag wel of niet gezegd? Maar om echt te begrijpen wat de terugtrekking van de Amerikanen betekent, is meer diepgang nodig. Vandaar drie afleveringen waar met filosofen, journalisten en storytellers ruim de tijd wordt genomen om de macht van de Taliban, de Amerikaanse War on Terror en de rol van Nederland hierbij te bespreken.

De ouders van Katawazi zijn in de jaren negentig als politieke vluchtelingen naar Nederland gekomen. In de eerste aflevering, over de opkomst van de Taliban, vertelt Katawazi aan een volle zaal in De Balie in Amsterdam hoe haar neven en nichten verhalen met haar deelden over het (ook) levendige Afghanistan: trouwerijen, feestmalen en muziek. En hoe haar familie de regels van de Taliban probeerde te omzeilen: haar oom keek verboden films in hun kelder.

De prijs betalen

Fawzia Koofi komt in november speciaal naar Nederland om haar scherpe mening te verkondigen. Ze is bang dat Afghanistan straks niet meer in de krantenkoppen verschijnt. ‘Westerlingen willen massaslachtingen en grote bomaanslagen zien, dan pas nemen ze het serieus.’ Als westerse landen niet goed luisteren naar wat het Afghaanse volk wil, betalen ze volgens Koofi straks zelf de prijs: meer oorlogen en aanslagen, óók in Europa. Maar ze is ook kritisch op de islamitische wereld. ‘Ik verwacht dat zij zich uitspreken tegen de Taliban. Juist om te laten zien dat de beweging niet de echte islam predikt.’

Koofi overleefde ten minste twee moordpogingen en werd door de Taliban onder huisarrest geplaatst. Gewapende strijders bewaakten haar huis. Toch lukte het haar deze zomer in het holst van de nacht met een van de laatste evacuatievluchten Afghanistan te verlaten. Nu spoort ze vanuit Qatar vrouwen aan tot burgerlijke ongehoorzaamheid. Sinds de machtsovername door de Taliban gaan verschillende kleine groepen vrouwen de straat op om te protesteren. Terug naar Kabul wil Koofi zeker: ‘Binnenkort, heel snel, ga ik met ze mee de straat op!’

Oorlog in Afghanistan
Centrum voor de Kunsten De Balie, Amsterdam

Het drieluik ‘Oorlog in Afghanistan’ is hier online terug te zien.