Zes cultuurtips voor deze winter

De redactie van Wordt Vervolgd leest, luistert en kijkt heel wat af. Dit zijn de aanraders van deze winter.

Gevangene van de FSB

De Oekraïense schrijver en journalist Stanislav Aseyev schreef drie jaar lang vanuit Donetsk onder het pseudoniem Stanislav Vasien. Nadat pro-Russische separatisten in mei 2017 zijn identiteit ontdekten, werd hij opgepakt wegens ‘extremisme’ en ‘spionage’. De schrijver verdween in het strafgevangenkamp Izolyatsia (isolatie) dat wordt gerund door de FSB, de Russische geheime dienst. Hij werd gemarteld en gedwongen om ‘bekentenissen’ af te leggen op de Russische tv. Pas eind 2019 kwam hij vrij bij een gevangenenruil.  

In het onthutsende boek Het concentratiekamp in de Paradijsstraat verhaalt Aseyev van zijn bijna duizend dagen gevangenschap. Af en toe kan hij nog steeds niet geloven wat hij heeft meegemaakt. Het verbazingwekkendste is wellicht nog dat de FSB alle martelingen filmde: in elke cel en in iedere kelder hing een camera. ‘Terabytes aan opnames, honderden uren aan bewijs voor internationale rechtbanken.’ 

Een waanzinnig systeem

Toen het IJzeren Gordijn nog rechtovereind stond, verdwenen honderdduizenden dissidenten in Midden- en Oost-Europa in psychiatrische instellingen. Punkzanger Frank, de hoofdrolspeler in de speelfilm Erasing Frank, is zo iemand. Met zijn teksten maakt hij zich volgens de Hongaarse autoriteiten schuldig aan opruiing. Na een concert wordt hij opgepakt en voor de keuze gesteld: naar de gevangenis of naar een kliniek, waar zijn vriendin Hanna werkt. Frank kiest voor het laatste.   

In de instelling zitten tal van intellectuelen en kunstenaars voor hun ‘herstel’. Frank heeft het er niet makkelijk: het kost hem moeite om zijn geestelijke gezondheid te bewaren. Want wat is normaal en waar begint de gekte? Het zijn vragen die ook voor de kijker niet zo makkelijk zijn te beantwoorden. De schitterende korrelige zwart-witbeelden dragen bij aan het beklemmende gevoel. 

Religieuze ‘homogenezing’

In landen als Duitsland en Canada is conversietherapie inmiddels verboden, en na het kijken van The Therapy begrijp je waarom. De schokkende documentaire volgt twee Israëlische homo’s, Lev Seltzer en Ben Zilberman, die worstelen met hun geaardheid. Ze komen uit een ultraorthodox joods milieu, en onderwerpen zich al jaren aan de omstreden therapie die hen ‘normaal’ (lees: hetero) moet maken.  

Lev en Ben leiden een leven dat allesbehalve benijdenswaardig is. Als ze willen zijn wie ze zijn, vrezen ze voor uitstoting uit hun gemeenschap. Maar de therapie werkt vanzelfsprekend ook niet. De therapeuten praten de deelnemers vooral zelfhaat aan. Ben raakt er steeds meer van overtuigd dat de methode niet werkt. De zachtaardige vijftiger Zev, die getrouwd is geweest en zes kinderen heeft, blijft proberen zijn gevoelens te onderdrukken. Hij is ervan overtuigd dat hij homo is geworden omdat zijn vader hem vroeger nooit knuffelde. Als kijker wens je Zev meermaals een fijne knuffel toe. En het inzicht dat hij gewoon mag zijn wie hij wil zijn natuurlijk. 

Wereldredder of eco-terrorist? 

Leden van de radicale milieubeweging Earth Liberation Front richtten in de jaren negentig met brandstichtingen in de VS voor honderden miljoenen dollars aan schade aan. Twee verdachten van de aanslagen belandden op de door de FBI samengestelde lijst van meest gezochte terroristen. In de meeslepende podcast Burn Wild spreken producer Georgia Catt en de in extremisme gespecialiseerde journalist Leah Sottile met Joseph Dibee, een van de ‘eco-terroristen’ die in de zomer van 2018 werd opgepakt in Cuba. Ook andere voormalige leden van het Earth Liberation Front, de FBI-agenten die hen opspoorden én de slachtoffers van de acties van de ‘Elves’ komen aan het woord.  

Burn Wild werpt spannende vragen op. Hoe ver mag je gaan om de natuur te beschermen? Kun je van terrorisme spreken als de daders alles in het werk stelden om doden en gewonden te voorkomen? En wat is de meest effectieve manier om verandering te bewerkstelligen? Na twintig jaar blijken sommige activisten én een rechercheur anders aan te kijken tegen de gebeurtenissen
van toen.

Interviewers over interviewen 

Journalisten proberen vaak jouw blik op de wereld te veranderen. Met kritische interviews stellen ze van alles aan de kaak, waardoor de lezer hopelijk beter snapt hoe de wereld in elkaar zit. Maar wat voor effect heeft het werk op henzelf? Journalist Frénk van der Linden vroeg 79 collega-journalisten welk interview van eigen hand de meeste impact op hen heeft gehad. De verhalen in In de spiegel zijn persoonlijk, maar gaan ook over actuele onderwerpen. De bundel geeft een kijkje in de denkwereld van journalisten zoals Paul Witteman, Noraly Beyer, Tim Hofman en onze eigen columnist Linda Bilal. 

Protestborden maken bij Het Klokhuis 

Van klimaatactivisten tot boerenprotesten, er wordt de laatste tijd veel gedemonstreerd in Nederland. Het is de taak van de gemeente om te zorgen dat deze protesten mogelijk zijn. Toch ziet Amnesty dat gemeenten vaak te veel beperkingen opleggen. Daarom is dit jaar de campagne over demonstratierecht begonnen. Jeugd-programma Het Klokhuis wijdde hier een aflevering aan. We zien kinderen protestborden maken, en Amnesty-directeur Dagmar Oudshoorn legt uit waar Nederland tekortschiet in het beschermen van het demonstratierecht.  

Het Klokhuis werd 17 november uitgezonden en is terug te zien op NPO Start.